§Þnh h­íng nghÒ nghiÖp gióp cho c¸c c¸ nh©n hiÓu ®Çy ®ñ vÒ tiÒm lùc cña m×nh vµ h×nh thµnh c¸c môc ®Ých nghÒ nghiÖp phï hîp.

§èi víi c¸c doanh nghiÖp nghiªn cøu ®Þnh h­íng nghÒ nghiÖp nh»m tr¸nh c¸c l·ng phÝ trong ®µo t¹o vµ tuyÓn dông nh©n viªn.

Chu kú nghÒ nghiÖp lµ c¸c giai ®o¹n trong cuéc ®êi nghÒ nghiÖp cña con ng­êi.

HiÓu ®­îc b¶n chÊt cña chu kú nghÒ nghiÖp lµ ®iÒu rÊt cÇn thiÕt vµ quan träng nh»m gióp cho viÖc ho¹ch ®Þnh vÒ nghÒ nghiÖp cña b¶n th©n vµ biÕt c¸ch tiÕp xóc, xö lý víi t×nh huèng chän lùa nghÒ nghiÖp khã kh¨n vµ ngay c¶ khi r¬i vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng nghÒ nghiÖp; gióp ®ì nh÷ng ng­êi kh¸c tù t×m hiÓu b¶n th©n hä ®Ó cã ®Þnh h­íng nghÒ nghiÖp tèt h¬n.

C¸c giai ®o¹n chÝnh cña chu kú nghÒ nghiÖp gåm cã: giai ®o¹n ph¸t triÓn, giai ®o¹n th¨m dß, giai ®o¹n thiÕt lËp, giai ®o¹n duy tr× vµ giai ®o¹n suy tµn.

Giai ®o¹n nµy b¾t ®Çu tõ lóc míi sinh th­êng kÐo dµi ®Õn n¨m 14 tuæi. §©y lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn con ng­êi tù kh¼ng ®Þnh, cã chÞu ¶nh h­ëng qua l¹i cña gia ®×nh, tr­êng häc vµ m«i tr­êng x· héi.

Trong thêi kú ®Çu cña giai ®o¹n nµy, trß ch¬i gi÷ vai trß quan träng ®èi víi c¸c viÖc ph¸t triÓn nhËn thøc cña trÎ em. TrÎ em thÓ hiÖn nhiÒu h×nh thøc ho¹t ®éng kh¸c nhau, nh÷ng ®iÒu ®ã gióp trÎ dÇn dÇn h×nh thµnh c¸ch suy nghÜ vµ Ên t­îng ®èi víi viÖc con ng­êi cÇn ph¶n øng nh­ thÕ nµo víi c¸c t¸c nh©n bªn ngoµi, ®ång thêi trÎ em còng ph¸t triÓn qu¸ tr×nh tù kh¼ng ®Þnh m×nh.

Vµo cuèi giai ®o¹n nµy, trÎ em ®· ph¸t triÓn nh÷ng ý t­ëng vÒ së thÝch vµ kh¶ n¨ng cña chóng, cã thÓ b¾t ®Çu cã mét sè suy nghÜ thùc tÕ vÒ nghÒ nghiÖp t­¬ng lai.

Giai ®o¹n nµy kÐo dµi kho¶ng tõ n¨m 15 tuæi ®Õn n¨m 24 tuæi. Trong thêi gian nµy con ng­êi thùc sù cã rÊt nhiÒu sù lùa chän nghÒ nghiÖp kh¸c nhau, th«ng th­êng con ng­êi h­íng sù lùa chän vµ nh÷ng nghÒ ®· ®­îc nghe, chØ dÉn hoÆc gi¶ng gi¶i hoÆc nh÷ng nghÒ mµ hä cho lµ phï hîp nhÊt víi kh¶ n¨ng vµ nguyÖn väng cña hä. §iÒu quan träng nhÊt trong giai ®o¹n nµy lµ con ng­êi cÇn ph¸t triÓn sù hiÓu biÕt thùc tÕ vµ kh¶ n¨ng nghÒ nghiÖp cña hä. Con ng­êi cÇn kh¸m ph¸ vµ ph¸t triÓn ®­îc gi¸ trÞ, ®éng c¬, tham väng trong nghÒ nghiÖp vµ ®Ò ra c¸c quyÕt ®Þnh vµ vÊn ®Ò tiÕp tôc ®µo t¹o trªn c¬ së c¸c nguån th«ng tin vÒ lùa chän nghÒ nghiÖp.

Giai ®o¹n nµy kÐo dµi kho¶ng tõ 25 ®Õn 44 tuæi. §©y lµ giai ®o¹n trung t©m trong nghÒ nghiÖp cña con ng­êi.

Vµo ®Çu giai ®o¹n cã mét sè ng­êi ®· t×m ®­îc mét sè nghÒ thÝch hîp vµ ho¹t ®éng nghÒ nghiÖp gióp cho hä cã mét chç ®øng l©u dµi, cè ®Þnh trong nghÒ. Th«ng th­êng con ng­êi th­êng theo ®uæi nghÒ nghiÖp mµ hä lùa chän lóc ban ®Çu, nh­ng cã ng­êi th× giai ®o¹n nµy chØ lµ tiÕp tôc kiÓm tra n¨ng lùc vµ møc ®é cÇu tiÕn vÒ nghÒ nghiÖp cña m×nh.

Giai ®o¹n thiÕt lËp gåm 3 thêi kú:

1. Thêi kú thö th¸ch: KÐo dµi tõ n¨m 25 tuæi ®Õn kho¶ng n¨m 30 tuæi. Trong giai ®o¹n nµy, chñ yÕu lµ con ng­êi x¸c ®Þnh nghÒ nghiÖp ®· lùa chän cã phï hîp hay kh«ng ? NÕu nghÒ lùa chän ban ®Çu kh«ng phï hîp, con ng­êi th­êng thay ®æi nghÒ vµo giai ®o¹n nµy.

2. Thêi kú æn ®Þnh: Th­êng kÐo dµi tõ 30 ®Õn 40 tuæi. Trong thêi kú nµy con ng­êi cã môc tiªu nghÒ nghiÖp vµ hä th­êng ®­a ra c¸c kÕ ho¹ch nghÒ nghiÖp râ rµng nh»m x¸c ®Þnh cÇn ph¶i tiÕp tôc lµm g× ®Ó ®¹t ®­îc c¸c tham väng nghÒ nghiÖp. Cã hai khuynh h­íng, tiÕp tôc theo ®uæi nghÒ nµy hay sÏ chuyÓn sang nghÒ kh¸c.

3. Thêi kú khñng ho¶ng nghÒ nghiÖp gi÷a ®êi. Thêi kú nµy th­êng kÐo dµi tõ gi÷a n¨m 30 tuæi ®Õn gi÷a n¨m 40 tuæi. Trong giai ®o¹n nµy con ng­êi th­êng so s¸nh nh÷ng g× hä ®· ra søc cè g¾ng theo ®uæi nh÷ng khã kh¨n vÊt v¶ trong nghÒ nghiÖp mµ hä ®· tr¶i qua, nh÷ng g× mµ hä ®· ph¶i hy sinh hoÆc chÞu thiÖt thßi ®Ó theo ®uæi nghÒ nghiÖp vµ so s¸nh nh÷ng tham väng môc tiªu nghÒ nghiÖp víi nh÷ng g× mµ hä ®· ®¹t ®­îc trong nghÒ nghiÖp nh­ c«ng danh, ®Þa vÞ, l­¬ng bæng... NhiÒu ng­êi ®· nhËn thÊy hä ®· kh«ng lµm ®­îc nh÷ng g× hä mong muèn, nh÷ng ­íc m¬ cña hä ®· kh«ng thµnh sù thËt, sù cè g¾ng vµ hy sinh v× nghÒ nghiÖp cña hä ®· kh«ng ®­îc ®¸nh gi¸ ®Òn bï xøng ®¸ng, do ®ã hä kh¸t väng vÒ nghÒ nghiÖp. Mét sè ng­êi kh¸c, ngay trong lóc ®Çu cña giai ®o¹n nµy ®· c¶m thÊy rÊt khã kh¨n khi ph¶i ®èi ®Çu víi nh÷ng quyÕt ®Þnh chän lùa nh÷ng g× thùc tÕ cã thÓ ®¹t ®­îc vµ nh­ vËy hä sÏ tho¶ m·n mong muèn ®­îc bao nhiªu ?

Cung trong giai ®o¹n nµy, con ng­êi th­êng lÇn ®Çu tiªn nhËn ra nh÷ng diÓm mÊu chèt trong nghÒ nghiÖp, con ng­êi sÏ cè g¾ng duy tr×, theo ®uæi nã cho ®Õn suèt ®êi.

Giai ®o¹n nµy th­êng kÐo dµi tõ 45 ®Õn 60 tuæi. NhiÒu ng­êi chuyÓn th¼ng tõ giai ®o¹n æn ®Þnh sang giai ®o¹n duy tr×, kh«ng ph¶i tr¶i qua nh÷ng khã kh¨n thÊt väng trong giai ®o¹n khñng ho¶ng nghÒ nghiÖp gi÷a ®êi.

Trong giai ®o¹n duy tr×, con ng­êi t¹o cho m×nh mét chç ®øng æn ®Þnh, v÷ng vµng trong c«ng viÖc. PhÇn lín nh÷ng cè g¾ng trong nghÒ nghiÖp cña hä lóc nµy ®Òu nh»m môc ®Ých cñng cè chç ®øng ch¾c ch¾n cña m×nh trong nghÒ nghiÖp.

Buæi ®Çu tiªn trong viÖc ho¹ch ®Þnh nghÒ nghiÖp cña bÊt cø ng­êi nµo lµ t×m hiÓu vÒ b¶n th©n ng­êi ®ã nh­ sù høng thó, quan ®iÓm, n¨ng lùc.... V× r»ng con ng­êi t×m kiÕm nh÷ng c«ng viÖc, nghÒ nghiÖp lµm cho hä thÝch thó, say mª vµ hä cã n¨ng lùc phï hîp.

Cã 6 lo¹i ®Þnh h­íng nghÒ nghiÖp c¬ b¶n.

§Þnh h­íng thùc tÕ bÞ thu hót bëi nh÷ng nghÒ ®ßi hái cã søc khoÎ tèt, lµm viÖc ngoµi trêi hoÆc nh÷ng c«ng viÖc ®ßi hái kh¶ n¨ng c¬ khÝ, thÝch lµm viÖc víi lo¹i m¸y mãc, trang bÞ kü thuËt.

Nh÷ng nghÒ kh«ng thÝch hîp víi nh÷ng ng­êi cã ®Þnh h­íng thùc tÕ nh­: Nhµ b¸o, nghÖ sÜ, phãng viªn, ng©n hµng, gi¸o viªn...

Nh÷ng ng­êi cã ®Þnh h­íng nghiªn cøu, kh¸m ph¸ th­êng bÞ thu hót bëi nh÷ng c«ng viÖc ®ßi hái quan s¸t, häc hái, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ vµ nghiªn cøu, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. Th­êng kh«ng thÝch c«ng viÖc mµ ho¹t ®éng thiªn vÒ t×nh c¶m, xóc ®éng.

Nh÷ng nghÒ phï hîp víi ®Þnh h­íng nghiªn cøu kh¸m ph¸ lµ ho¸ häc, vËt lý, to¸n häc, sinh häc, ®Þa chÊt, thiªn v¨n vµ gi¶ng viªn khoa häc vµ x· héi...

Nh÷ng nghÒ kh«ng thÝch hîp víi ®Þnh h­íng nghiªn cøu, kh¸m ph¸ lµ ng©n hµng vµ c¸c ngµnh trong lÜnh vùc kinh doanh.

Nh÷ng ng­êi cã ®Þnh h­íng x· héi th­êng say mª víi nh÷ng c«ng viÖc tiÕp xóc nhiÒu ng­êi, thÝch gióp ®ì, cè vÊn ng­êi kh¸c, cã sù ®ång c¶m s©u s¾c ®èi víi nh÷ng ng­êi gÆp khã kh¨n. Nh÷ng nghÒ phï hîp víi ®Þnh h­íng x· héi lµ gi¸o viªn khoa häc x· héi, ng­êi h­íng dÉn viªn gi¶i trÝ, qu¶n lý tr­êng häc, c«ng t¸c x· héi ...

Nh÷ng ng­êi cã ®Þnh h­íng x· héi kh«ng thÝch hîp víi nh÷ng c«ng viÖc ®ßi hái sù cè g¾ng vÒ thÓ lùc hay yªu cÇu tÝnh to¸n chÝnh x¸c cao. Nh÷ng nghÒ nªn tr¸nh ®èi víi nh÷ng ng­êi cã ®Þnh h­íng x· héi lµ kiÕn tróc, kü s­, to¸n häc, vËt lý, ho¸ häc, sinh häc...

Nh÷ng ng­êi cã ®Þnh h­íng kinh doanh lµ nh÷ng ng­êi thÝch lµm viÖc víi ng­êi kh¸c ë c­¬ng vÞ thñ lÜnh, hay c¸n bé l·nh ®¹o, cã kh¶ n¨ng ¶nh h­ëng thuyÕt phôc ng­êi kh¸c, l«i kÐo h­íng dÉn ng­êi kh¸c nh»m ®¹t môc ®Ých kinh tÕ hay môc ®Ých cña tæ chøc.

Nh÷ng c«ng viÖc nghÒ nghiÖp phï hîp víi ®Þnh h­íng kinh doanh lµ ngµnh qu¶n trÞ kinh doanh trong nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau, gi¶ng viªn qu¶n trÞ kinh doanh, tµi chÝnh kÕ to¸n, thanh tra, luËt s­...

Nh÷ng nghÒ kh«ng phï hîp víi ®Þnh h­íng kinh doanh nh­ nghÖ sÜ, to¸n häc, vËt lý, ho¸ häc, ®Þa chÊt, sinh häc...

Nh÷ng ng­êi cã ®Þnh h­íng nghÖ thuËt lµ nh÷ng ng­êi cã xu h­íng muèn ®­îc bµy tá nh÷ng t×nh c¶m c¸ nh©n, lao ®éng s¸ng t¹o, nghÖ thuËt vµ tù do trong ho¹t ®éng nghÒ nghiÖp. Ho¹t ®éng nghÖ thuËt t¸c ®éng m¹nh mÏ cña t×nh c¶m, xóc ®éng c¸ nh©n. Nh÷ng c«ng viÖc mµ nghÒ nghiÖp phï hîp víi ®Þnh h­íng nghÖ thuËt lµ nghÖ sÜ, gi¸o viªn nghÖ thuËt, nhiÕp ¶nh,b×nh luËn viªn, gi¸o viªn ngo¹i ng÷, qu¶ng c¸o, trang trÝ néi thÊt...

Nh÷ng nghÒ kh«ng phï hîp víi ®Þnh h­íng nghÖ thuËt lµ kÕ to¸n, l¸i xe, l·nh vùc n«ng nghiÖp, sÜ quan qu©n ®éi...

Nh÷ng ng­êi cã ®Þnh h­íng víi c¸c nghÒ th«ng th­êng lµ nh÷ng ng­êi thÝch lµm viÖc víi c¸c sè liÖu, d÷ kiÖn, cã kh¶ n¨ng th­ ký hoÆc tÝnh to¸n gi¶i quyÕt c¸c sù kiÖn mét c¸ch tØ mØ vµ thõa hµnh thùc hiÖn nhiÖm vô cña ng­êi kh¸c.

Nh÷ng nghÒ phï hîp víi ®Þnh h­íng c¸c nghÒ th«ng th­êng lµ th­ ký, kÕ to¸n, l¸i xe, nh©n viªn ng©n hµng...

Nh÷ng nghÒ kh«ng phï hîp víi ®Þnh h­íng c¸c nghÒ th«ng th­êng lµ ®ßi hái sù s¸ng t¹o vµ tù do cao trong c«ng viÖc nh­: nghÖ sÜ, nh¹c sÜ, hµng kh«ng, nhiÕp ¶nh, t©m lý häc...

Trªn ®©y lµ nh÷ng ®Þnh h­íng cá b¶n cña nghÒ nghiÖp c¸ nh©n, trªn thùc tÕ mét ng­êi cã nhiÒu ®Þnh h­íng nghÒ nghiÖp. Nh­ng c¸c ®Þnh h­íng nµy cµng gÇn víi nhau th× cµng dÔ chän lùa cho m×nh mét nghÒ phï hîp. (Xem h×nh 4.1)

S¬ ®å nµy cña Holland trong viÖc chän lùa, ®Þnh h­íng nghÒ nghiÖp. Theo s¬ ®å nµy nh÷ng ®Þnh h­íng bªn c¹nh nhau lµ nh÷ng nghÒ gÇn nhau, nh÷ng nghÒ ®­îc bè trÝ ®èi diÖn nhau lµ nh÷ng nghÒ hoµn toµn kh¸c biÖt vµ cã tÝnh chÊt ®èi lËp nhau. NÕu ®Þnh h­íng cña mét ng­êi r¬i vµo hai nhãm ®Þnh h­íng liÒn nhau, ng­êi ®ã sÏ dÔ x¸c ®Þnh nghÒ nghiÖp phï hîp, sÏ ®­a ng­êi ®ã ®Õn nhiÒu d¹ng c«ng viÖc vµ nghÒ nghiÖp kh¸c nhau.

X¸c ®Þnh kh¶ n¨ng c¸ nh©n ®Ó chän nghÒ phï hîp ph¶i c¨n cø trªn hai yÕu tè: kh¶ n¨ng nghÒ nghiÖp vµ nh÷ng n¨ng khiÕu ®Æc biÖt.

Lµ nh÷ng kh¶ n¨ng cÇn thiÕt ®Ó ho¹t ®éng thµnh c«ng trong nh÷ng nghÒ nghiÖp kh¸c nhau. Kh¶ n¨ng nµy chia lµm ba nhãm phô thuéc vµo vÊn ®Ò yÕu tè nµo ®­îc sö dông vµ chó träng nhÊt khi lµm viÖc víi nh÷ng d÷ liÖu, con ng­êi vµ vËt dông.

Khi lµm viÖc víi c¸c d÷ liÖu, yªu cÇu kü n¨ng nghÒ nghiÖp ®­îc n©ng cao dÇn tõ: So s¸nh D Sao chÐp D BiÖn so¹n D TÝnh to¸n D Ph©n tÝch D §æi míi vµ ph©n tÝch D Tæng hîp. Kü n¨ng tæng hîp c¸c lo¹i d÷ liÖu lµ kü n¨ng ®ßi hái møc ®é thuÇn thôc cao nhÊt khi lµm viÖc víi d÷ liÖu.

Khi lµm viÖc víi con ng­êi, yªu cÇu kü n¨ng nghÒ nghiÖp t¨ng dÇn theo chiÒu h­íng: Phôc vô D ChØ dÉn, gióp ®ì thay ®æi th«ng tin D Kem cÆp, thuyÕt phôc, gi¶i trÝ D Cè vÊn, h­íng dÉn, ®iÒu ®×nh D Thanh tra, gi¸m s¸t D Cè vÊn ®Æc biÖt giµu kinh nghiÖm.

Khi lµm viÖc víi c¸c lo¹i vËt dông vµ gia cÇm, gia sóc, yªu cÇu kü n¨ng nghÒ nghiÖp thÓ hiÖn t¨ng dÇn theo møc: B¶o qu¶n, tr«ng nom D Nu«i ¨n D §iÒu khiÓn D KiÓm tra, t¸c nghiÖp D Thùc hiÖn c«ng viÖc ®ßi hái møc ®é chÝnh x¸c ®Æc biÖt.

N¨ng khiÕu ®Æc biÖt cña mét ng­êi th­êng thÓ hiÖn qua trÝ th«ng minh s¾c s¶o, sù khÐo lÐo tay ch©n ®Æc biÖt lµ n¨ng khiÕu hoÆc n¨ng khiÕu trong mét sè lÜnh vùc nhÊt ®Þnh.

N¨ng khiÕu ®Æc biÖt gi÷ vai trß rÊt quan träng trong viÖc lùa chän nghÒ nghiÖp v× khi cã n¨ng khiÕu trong mét lÜnh vùc nµo ®ã, con ng­êi th­êng say mª ho¹t ®éng vµ dÔ ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ ®Æc biÖt xuÊt s¾c trong lÜnh vùc ®ã. T­ chÊt c¸ nh©n, sù gi¸o dôc cña gia ®×nh gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc h×nh thµnh, ph¸t triÓn c¸c n¨ng khiÕu ®Æc biÖt.

Nh÷ng ®iÓm mÊu chèt trong nghÒ nghiÖp lµ nh÷ng ®iÓm lîi Ých hay gi¸ trÞ ®Æc biÖt mµ con ng­êi kh«ng bao giê chÞu tõ bá mét khi ®· cã sù lùa chän.

NghÒ nghiÖp lµ mét qu¸ tr×nh liªn tôc kh¸m ph¸. Khi con ng­êi cµng hiÓu râ h¬n vÒ m×nh, hä sÏ thÊy nh÷ng ®iÓm mÊu chèt trong nghÒ nghiÖp mét c¸ch râ rµng h¬n.

Nh÷ng ®iÓm mÊu chèt trong nghÒ nghiÖp nh­ tªn gäi cña nã nhÊn m¹nh, lµ nh÷ng ®iÓm then chèt mµ ho¹t ®éng nghÒ nghiÖp cña con ng­êi giao ®éng xung quanh. Nh÷ng ®iÓm mÊu chèt trong nghÒ nghiÖp rÊt khã x¸c ®Þnh tr­íc thêi gian bëi v× nã tiÕn triÓn vµ lµ s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh kh¸m ph¸ vÒ chÝnh b¶n th©n con ng­êi nh­ n¨ng khiÕu, ®éng c¬, nhu cÇu, th¸i ®é.

Trong thùc tÕ, cã nhiÒu ng­êi ch­a bao giê nghÜ ®Õn nh÷ng ®iÓm mÊu chèt trong nghÒ nghiÖp cña m×nh cho ®Õn khi hä cÇn cã mét sù lùa chän lín.

Nh÷ng ®iÓm mÊu chèt trong nghÒ nghiÖp.

Nh÷ng ng­êi cã ®iÓm mÊu chèt nghÒ nghiÖp lµ kü thuËt hoÆc chøc n¨ng lµ nh÷ng ng­êi thÝch lµm c¸c c«ng viÖc víi m¸y mãc trang bÞ kü thuËt hoÆc ®¬n thuÇn lµ mét sè chøc n¨ng trong c«ng viÖc. Hä chó träng khÝa c¹nh chuyªn m«n kü thuËt cña nghÒ nghiÖp. Hä cã xu h­íng lùa chän nghÒ nghiÖp dùa trªn c¬ së néi dung kü thuËt hoÆc chøc n¨ng nh­ kü s­ hoÆc ph©n tÝch tµi ch¸nh vµ th­êng duy tr× ë c­¬ng vÞ cña mét kü s­ hay kÕ to¸n... Hä kh«ng muèn trë thµnh c¸c qu¶n trÞ gia ngay c¶ khi hä cã c¬ héi rÊt thuËn tiÖn.

Mét sè ng­êi cã kinh nghiÖm nghÒ nghiÖp vµ ®éng lùc m¹nh mÏ ®Ó trë thµnh nhµ qu¶n trÞ, Hä tin t­ëng hä cã ®ñ n¨ng lùc vµ nh÷ng gi¸ trÞ cÇn thiÕt ®Ó trë thµnh nhµ qu¶n trÞ v× hä cho r»ng hä cã n¨ng lùc trªn ba lÜnh vùc:

Mét lµ×: Cã kh¶ n¨ng ph©n tÝch x¸c ®Þnh vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò trong c¸c ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh.

Hai lµ: Cã kh¶ n¨ng quan hÖ, cã thÓ ¶nh h­ëng, gi¸m s¸t, dÉn d¾t, l«i kÐo mäi ng­êi, cã kh¶ n¨ng ®iÒu khiÓn ®­îc nh©n viªn.

Ba lµ: Cã kh¶ n¨ng kiÒm chÕ ®­îc t×nh c¶m cña m×nh, cã kh¶ n¨ng nhËn tr¸ch nhiÖm cao.

HiÖn nay ngµy cµng cã nhiÒu ng­êi trÎ tuæi, tµi n¨ng cã tham väng trë thµnh nhµ qu¶n trÞ. NhiÒu ng­êi cho r»ng trë thµnh nhµ qu¶n trÞ ®iÒu hµnh lµ con ®­êng ng¾n nhÊt ®Ó ®¹t tíi tham väng vµ danh tiÕng, ®Þa vÞ, tiÒn tµi, ®èi víi nh÷ng ng­êi trÎ tµi n¨ng.

S¸ng t¹o ®­îc coi lµ mét ®iÓm mÊu chèt quan träng hµng ®Çu trong nghÒ nghiÖp ®èi víi nh÷ng ng­êi cã kh¸t väng ph¶i s¸ng t¹o ra mét s¶n phÈm hay lµ mét t¸c phÈm nghÖ thuËt cña riªng hä. Mét s¶n phÈm míi, mét quy tr×nh c«ng nghÖ míi, ®­îc mang tªn hä hoÆc tªn c«ng ty hä, hä c¶m thÊy h·nh diÖn.

Nh÷ng ng­êi coi tù do ®éc lËp lµ ®iÓm mÊu chèt trong nghÒ nghiÖp th­êng lµ nh÷ng ng­êi thÝch lµm viÖc ®¬n lÎ, tù chñ, kh«ng muèn phô thuéc vµ ng­êi kh¸c. §iÒu c¬ b¶n nhÊt ®èi víi hä lµ lµm viÖc ®éc lËp, tuú theo së thÝch cña hä vÒ thêi gian, ®Þa ®iÓm lµm viÖc vµ høng thó thÝch lµm viÖc. NhiÒu ng­êi trong sè hä cã ®Þnh h­íng kü thuËt, chuyªn m«n giái hä muèn lµm cè vÊn h¬n lµ lµm trong héi ®ång qu¶n trÞ.

NhiÒu ng­êi tèt nghiÖp c¸c tr­êng ®¹i häc kü thuËt vµ mét sè nh©n viªn th­êng chän nh÷ng nghÒ nghiÖp hoÆc c«ng viÖc cã tÝnh æn ®Þnh vµ an toµn l©u dµi. NhiÒu ng­êi cßn rÊt trÎ ®· mong muèn duy tr× m·i mét c«ng viÖc æn ®Þnh vÒ thu nhËp vµ h­u trÝ sau nµy, mÆc dï l­¬ng hiÖn nay tr¶ thÊp h¬n, kÐm hÊp dÉn h¬n, Ýt c¬ héi t¨ng tiÕn so víi c«ng viÖc vµ nghÒ nghiÖp kh¸c.

Tù ®¸nh gi¸ vÒ m×nh:

§Ó gióp cho b¹n x¸c ®Þnh ®­îc nh÷ng ®iÓm mÊu chèt trong nghÒ nghiÖp cña b¹n, b¹n h·y lÊy mét tê giÊy vµ ghi l¹i nh÷ng c©u hái d­íi ®©y:

1. LÜnh vùc chÝnh thu hót sù chó ý cña b¹n (nÕu cã) ë tr­êng phæ th«ng trung häc lµ g× ? T¹i sao b¹n chän lÜnh vùc ®ã ? B¹n c¶m nhËn g× vÒ lÜnh vùc ®ã ?

2. T­¬ng tù c©u hái 1 ¸p dông ë tr­êng ®¹i häc.

3. C«ng viÖc ®Çu tiªn cña b¹n sau khi tèt nghiÖp phæ th«ng lµ g× ? (kÓ c¶ trong qu©n ngò, nÕu cã). Ban mong muèn, t×m kiÕm g× ë c«ng viÖc ®ã.

4. Tham väng - hay môc ®Ých l©u dµi khi b¾t ®Çu nghÒ nghiÖp cña b¹n lµ g× ? Nh÷ng ®iÓm ®ã cã thay ®æi kh«ng ? Bao giê vµ t¹i sao ?

5. sù thay ®æi lÇn ®Çu tiªn trong c«ng viÖc (hay c«ng ty) cña b¹n lµ g× ? Ban ®· tiÕp tôc t×m kiÕm c«ng viÖc sau nh­ thÕ nµo ?

6. Sù thay ®æi c«ng viÖc lín tiÕp theo ®ã cña b¹n lµ g× ? T¹i sao b¹n chÊp nhËn sù thay ®æi ®ã ? Ban chê ®îi g× khi ®ã ?

7. Nh×n l¹i thêi gian ®· qua trong nghÒ nghiÖp, h·y x¸c ®Þnh thêi gian lµm viÖc cña b¹n ®Æc biÖt vui thÝch. C¸i g× lµm cho b¹n thÝch ? vµ ng­îc l¹i, víi nh÷ng c¸i g× lµm b¹n kh«ng thÝch ?

8. §· cã bao giê b¹n tõ chèi mét sù th¨ng tiÕn trong nghÒ nghiÖp ch­a ? T¹i sao ?

9. Xem xÐt l¹i tÊt c¶ c¸c c©u hái, tr¶ lêi l¹i mét c¸ch thËn träng nh­ khi m« t¶ c¸c ®iÓm mÊu chèt trong nghÒ nghiÖp. Dùa trªn c¬ së c¸c c©u hái, cho ®iÓm mçi lo¹i mÊu chèt trong nghÒ nghiÖp tõ 1 ®Õn 10, trong ®ã 10 lµ møc ®é quan träng nhÊt, 1 lµ møc ®é quan träng Ýt nhÊt.

- Kü thuËt (chøc n¨ng)

- Qu¶n trÞ

- Tù do, ®éc lËp

- S¸ng t¹o

- An toµn, æn ®Þnh.

B¹n muèn lµm g× ?

VÊn ®Ò ®µo t¹o vµ n©ng cao n¨ng lùc kü thuËt vµ n¨ng lùc qu¶n trÞ lµ rÊt cÇn thiÕt vµ ngµy cµng cã tÇm quan träng ®èi víi tÊt c¶ c¸c ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh. Mçi doanh nghiÖp ®Òu cÇn thiÕt ®µo t¹o n©ng cao n¨ng lôc chuyªn m«n cho ®¬n vÞ m×nh vµ cã rÊt nhiÒu ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o vµ n©ng cao n¨ng lùc kü thuËt kh¸c nhau.

Sù ph¸t triÓn trong néi bé doanh nghiÖp lµ nguån chñ yÕu cung cÊp c¸c nhµ qu¶n trÞ tµi n¨ng. C¸c nhµ qu¶n trÞ gi÷ vai trß ®Æc biÖt quan träng ®èi víi sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. Mçi cÊp qu¶n trÞ kh¸c nhau yªu cÇu ®èi víi kü n¨ng cÇn cã ë mçi nhµ qu¶n trÞ kh¸c nhau vµ cã c¸c ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o kh¸c nhau nh»m ®¸p øng cho nhu cÇu cÊp thiÕt ë mçi cÊp.

- Lao ®éng lµnh nghÒ bao gåm hai bé phËn: C«ng nh©n, nh©n viªn kü thuËt vµ nhµ qu¶n trÞ, chuyªn gia, c¸c c¸n bé chuyªn m«n kh¸c.

Tr×nh ®é lµnh nghÒ cña mét ng­êi lao ®éng thÓ hiÖn ë sù hiÓu biÕt lý thuyÕt kü thuËt s¶n xuÊt, kü n¨ng thùc hµnh ®Ó hoµn thµnh nh÷ng c«ng viÖc cã møc ®é phøc t¹p nhÊt ®Þnh thuéc mét nghÒ, mét chuyªn m«n nµo ®ã. So víi lao ®éng gi¶n ®¬n, lao ®éng lµnh nghÒ ®ßi hái cã chÊt l­îng lao ®éng cao h¬n, thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc cã møc ®é chÝnh x¸c, tinh vi, khÐo lÐo h¬n vµ do ®ã, t¹o ra mét gi¸ trÞ lín h¬n trong cïng mét ®¬n vÞ thêi gian lµm viÖc.

Tr×nh ®é lµnh nghÒ cña c«ng nh©n, nh©n viªn kü thuËt thÓ hiÖn ë tiªu chuÈn, cÊp bËc kü thuËt. §èi víi c¸c nhµ qu¶n trÞ, chuyªn gia vµ c¸n bé chuyªn m«n kh¸c, nã thÓ hiÖn ë c¸c tiÓu chuÈn vµ tr×nh ®é häc vÊn vµ tr×nh ®é chÝnh trÞ, kh¶ n¨ng tæ chøc vµ qu¶n lý thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô ®­îc giao.

§µo t¹o vµ n©ng cao n¨ng lùc kü thuËt lµ qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y vµ n©ng cao cho ng­êi lao ®éng nh÷ng kü n¨ng c¬ b¶n, cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn c«ng viÖc.

§µo t¹o kü thuËt rÊt ®a d¹ng, bao gåm viÖc h­íng dÉn cho nh©n viªn ®øng m¸y c¬ khÝ, c¸ch vËn hµnh, sö dông m¸y, h­íng dÉn cho nh©n viªn b¸n hµng c¸ch b¸n c¸c s¶n phÈm cña c«ng ty, hoÆc h­íng dÉn cho viªn thanh tra, gi¸m thÞ c¸ch pháng vÊn ®¸nh gi¸ nh©n viªn míi.

§µo t¹o kü thuËt lµ mét trong sè nh÷ng biÖn ph¸p quan träng nhÊt ®Ó n©ng cao tr×nh ®é lµnh nghÒ cho nh©n viªn nh»m ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cao nhÊt.

Vai trß cña ®µo t¹o kü thuËt ngµy cµng n©ng cao do c¸c nguyªn nh©n sau ®©y:

- ViÖc ¸p dông c¸c trang thiÕt bÞ c«ng nghÖ, kü thuËt míi vµo trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµm cho lao ®éng thñ c«ng dÇn dÇn ®­îc thay thÕ b»ng lao ®éng m¸y mãc. Ng­êi c«ng nh©n cÇn ph¶i cã kiÕn thøc kü thuËt míi cã thÓ ®iÒu khiÓn sö dông tèi ®a c«ng suÊt m¸y mãc thiÕt bÞ, ®­a ra c¸c kiÕn nghÞ c¶i tiÕn kü thuËt, n©ng cao c¸c th«ng sè kü thuËt cña m¸y mãc nh»m lµm cho nã phï hîp h¬n víi ®Æc ®iÓm t©m lý cña con ng­êi.

- ViÖc ¸p dông m¸y mãc kü thuËt vµo trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµm cho tØ träng thêi gian m¸y lµm viÖc t¨ng lªn trong quü thêi gian ca. §iÒu nµy dÉn ®Õn kh¶ n¨ng më réng ph¹m vi vµ c¸c chøc n¨ng ho¹t ®éng cña nh©n viªn, xuÊt hiÖn yªu cÇu nh©n viªn ph¶i biÕt kiªm nhiÖm nghÒ, ngoµi nghÒ chÝnh ph¶i biÕt mét sè nghÒ kh¸c. Nh©n viªn ph¶i ®­îc ®µo t¹o ë diÖn réng, cã thÓ thùc hiÖn nhiÒu nghÒ, nhiÒu chøc n¨ng kh¸c nhau trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.

- Sù ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt x· héi..... tÝnh chÊt phøc t¹p cña s¶n xuÊt ngµy cµng t¨ng, nhiÒu mÆt hµng, s¶n phÈm míi ra ®êi ®Ó ®¸p øng nhu cÇu, thÞ hiÕu kh¸ch hµng, còng lµm t¨ng thªm nhu cÇu ®µo t¹o kü thuËt.

- Trong qu¸ tr×nh lao ®éng nh©n viªn ®· tÝch luü ®­îc nh÷ng thãi quen vµ kinh nghiÖm s¶n xuÊt nh­ng qu¸ tr×nh tù ®µo t¹o nµy diÔn ra rÊt l©u víi sè l­îng Ýt; chØ cã thùc hiÖn ®µo t¹o kü thuËt míi cã thÓ nhanh chãng cung cÊp mét sè l­îng ®«ng nh©n viªn kü thuËt cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.

§µo t¹o kü thuËt cho nh©n viªn lµ mét yªu cÇu tÊt yÕu kh¸ch quan cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt.

Qu¸ tr×nh ®µo t¹o bao gåm 4 giai ®o¹n chñ yÕu. môc ®Ých cña viÖc ®Þnh gi¸ lµ ®Ó x¸c ®Þnh xem cã ph¶i c«ng viÖc thùc hiÖn kÐm hiÖu qu¶ vµ cã thÓ kh¾c phôc ®­îc ®iÒu ®ã th«ng qua ®µo t¹o kh«ng. NÕu nh÷ng ®iÓm kÐm hiÖu qu¶ vµ cã thÓ kh¾c phôc th«ng qua ®µo t¹o th× b­íc tiÕp theo lµ cÇn x¸c ®Þnh c¸c môc tiªu ®µo t¹o. ë ®©y cÇn chó ý nh÷ng vÊn ®Ò cã thÓ quan s¸t ®­îc, ®o l­êng ®­îc trong viÖc thùc hiÖn c«ng viÖc cña nh©n viªn sÏ ®¹t ®­îc sau khi ®µo t¹o.

Trong b­íc ®µo t¹o cÇn lùa chän vµ tiÕn hµnh c¸c kü n¨ng ®µo t¹o phï hîp víi thùc tÕ.

Cuèi cïng cÇn ®¸nh gÝa chÊt l­îng cña ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o, so s¸nh kÕt qu¶ thùc hiÖn c«ng viÖc cña nh©n viªn tr­íc vµ sau khi ®µo t¹o.

Muèn ®µo t¹o kü thuËt cã hiÖu qu¶ cÇn x¸c ®Þnh sù cÇn thiÕt cña nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng ®µo t¹o, ®Æc ®iÓm, c¬ cÊu vµ tÝnh chÊt ngµnh nghÒ, yªu cÇu kü thuËt cña ngµnh nghÒ, tõ ®ã tæ chøc c¸c h×nh thøc ®µo t¹o phï hîp.

§µo t¹o kü thuËt ¸p dông ®èi víi c¸c ®èi t­îng sau ®©y:

- Nh©n viªn míi: Bao gåm nh÷ng ng­êi ch­a tham gia lao ®éng s¶n xuÊt vµ nh÷ng ng­êi ®· tham gia lao ®éng s¶n xuÊt nh­ng ch­a tõng lµm c«ng viÖc ®ã bao giê. §ã lµ c«ng viÖc míi ®èi víi nh©n viªn.

- Nh©n viªn ®ang thùc hiÖn c«ng viÖc nh­ng ch­a ®¸p øng yªu cÇu cña nhiÖm vô ®­îc giao. ViÖc x¸c ®Þnh sè nh©n viªn ®ang thùc hiÖn c«ng viÖc nµy rÊt phóc t¹p v× viÖc ®¸nh gÝa tiªu chuÈn mÉu cña hä kh«ng râ rµng vµ kh«ng chÝnh x¸c.

Hai yÕu tè c¬ b¶n ®Ó x¸c ®Þnh sù cÇn thiÕt cña ®µo t¹o.

Ph©n tÝch nhiÖm vô lµ nghiªn cøu c«ng viÖc mét c¸ch chi tiÕt nh»m x¸c ®Þnh c¸c kü n¨ng cÇn thiÕt khi thùc hiÖn c«ng viÖc tõ dã tiÕn hµnh ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o phï hîp.

Ph©n tÝch nhiÖm vô ®Ó x¸c ®Þnh sù cÇn thiÕt ®µo t¹o nh©n viªn míi lµ dùa vµo b¶n m« t¶ c«ng viÖc vµ b¶ng tiªu chuÈn c«ng viÖc. Th«ng th­êng ng­êi ta sö dông biÓu mÉu ph©n tÝch c«ng viÖc, trong ®ã cã chøa 6 lo¹i th«ng tin chñ yÕu:

- LiÖt kª c¸c nhiÖm vô c«ng viÖc chÝnh.

- X¸c ®Þnh møc ®é th­êng xuyªn thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô c«ng viÖc.

- Tiªu chuÈn mÉu thùc hiÖn c«ng viÖc.

- §iÒu kiÖn thùc hiÖn c«ng viÖc.

- C¸c kü n¨ng vµ kiÕn thøc cÇn thiÕt gi¶ng d¹y cho nh©n viªn.

- NhiÖm vô sÏ ®­îc häc ë trong hay ë ngoµi doanh nghiÖp.

- Ph©n tÝch thùc hiÖn c«ng viÖc lµ nghiªn cøu kü l­ìng viÖc thùc hiÖn c«ng viÖc vµ sau ®ã ®iÒu chØnh chóng cho phï hîp víi c¸c trang thiÕt bÞ kü thuËt míi, nh©n viªn míi, hoÆc ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o hay mét vµi sù ®iÒu chØnh kh¸c.

- Ph©n tÝch c«ng viÖc ®Ó x¸c ®Þnh sù cÇn thiÕt ®µo t¹o nh©n viªn ®ang lµm viÖc, qu¸ tr×nh thùc hiÖn gåm 10 b­íc:

1. §¸nh gi¸ thùc hiÖn c«ng viÖc: X¸c ®Þnh, ®¸nh gi¸ sù kh¸c biÖt trong viÖc thùc hiÖn c«ng viÖc cña nh©n viªn trong thùc tÕ vµ so s¸nh víi yªu cÇu cña b¹n ®Æt ra ®èi víi nh©n viªn.

2. Ph©n tÝch chi phÝ x¸c ®inh viÖc ®iÒu chØnh l¹i vÊn ®Ò cã ®¸nh gi¸ so víi nh÷ng cè g¾ng vÒ thêi gian vµ chi phÝ mµ mét ng­êi nµo ®ã thùc hiÖn.

3. X¸c ®Þnh vÊn ®Ò ch­a biÕt lµm vµ vÊn ®Ò kh«ng muèn lµm, ®©y lµ vÊn ®Ò trung t©m nhÊt trong ph©n tÝch thùc hiÖn c«ng viÖc. ¥ ®©y cÇn tr¶ lêi 3 c©u hái:

- Nh©n viªn cã biÕt cÇn lµm g×, vµ ta mong ®îi ë hä nh÷ng g× ?

- Hä cã lµm ®­îc c«ng viÖc nÕu hä muèn kh«ng ?

- Nh©n viªn cã muèn lµm vµ th­êng xuyªn thùc hiÖn c«ng viÖc tèt kh«ng ?

4. §Æt ra c¸c tiªu chuÈn mÉu. Khi nh©n viªn kh«ng thùc hiÖn ®­îc c«ng viÖc ë møc trung b×nh chØ ®¬n gi¶n lµ hä ch­a biÕt møc trung b×nh lµ nh­ thÕ nµo, v× hä nghÜ ®¬n gi¶n r»ng hä ®· thùc hiÖn ®­îc nh­ tiªu chuÈn mÉu vµ t×m hiÓu xem nh©n viªn ®· biÕt c¸c tiªu chuÈn mÉu ch­a.

5. Lo¹i bá c¸c trë ng¹i khi thùc hiÖn. Trong nhiÒu tr­êng hîp nh©n viªn hoµn thµnh kh«ng tèt c«ng viÖc kh«ng ph¶i do lçi cña nh©n viªn mµ do sai sãt trong tæ chøc , kü thuËt nh­ thiÕu th«ng tin, thiÕu nguyªn liÖu...

6. Thùc hµnh. Cã tr­êng hîp nh©n viªn mÊt ®i kü n¨ng hay kiÕn thøc mµ hä ®· cã v× hä kh«ng cã ®iÒu kiÖn thùc hµnh l¹i.

7. §µo t¹o. CÇn l­u ý lµ kh«ng ph¶i ®µo t¹o bao giê còng lµ gi¶i ph¸p tèt nhÊt ®èi víi nh©n viªn ch­a biÕt lµm. Nªn dù tÝnh c¸c chi phÝ ®µo t¹o vµ hiÖu qu¶ mang l¹i trong ®µo t¹o tr­íc khi thùc hiÖn ®µo t¹o.

8. Thay ®æi c«ng viÖc. Trong mét sè tr­êng hîp, c¸ch tèt nhÊt ®Ó hoµn thiÖn thùc hiÖn c«ng viÖc lµ thay ®æi l¹i ph©n c«ng thùc hiÖn c«ng viÖc cho phï hîp víi së tr­êng cña nh©n viªn.

9. Thuyªn chuyÓn hoÆc cho nghØ viÖc. Cuèi cïng nÕu tÊt c¶ c¸c cè g¾ng cña nh©n viªn nh­ng kh«ng thùc hiÖn ®­îc c«ng viÖc th× ph¶i thuyªn chuyÓn hoÆc cho nghØ viÖc.

10. Khen th­ëng vµ kû luËt. Nh©n viªn cã thÓ lµm c«ng viÖc tèt nÕu hä muèn. Trong tr­êng hîp hä lµm tèt cã thÓ ¸p dông ph­¬ng ph¸p th­ëng, cßn hä lµm kh«ng tèt cã thÓ ¸p dông ph­¬ng ph¸p ph¹t.

- X¸c ®Þnh nhu cÇu nh©n viªn kü thuËt cÇn cã theo c¸c ph­¬ng ph¸p sau:

a. Ph­¬ng ph¸p tÝnh to¸n c¨n cø vµo tæng hao phÝ thêi gian lao ®éng kü thuËt cÇn thiÕt cho tõng lo¹i s¶n phÈm vµ quü thêi gian lao ®éng cña nh©n viªn kü thuËt t­¬ng øng.

KT_i: Nhu cÇu nh©n viªn kü thuËt thuéc lo¹i nghÒ chuyªn m«n i

T_i : Tæng thêi gian hao phÝ lao ®éng kü thuËt thuéc nghÒ chuyªn m«n i cÇn

thiÕt ®Ó s¶n xuÊt.

Q_i : Quü thêi gian lao ®éng cña mét nh©n viªn kü thuËt thuéc nghÒ chuyªn m«n i.

H_i : Kh¶ n¨ng hoµn thµnh v­ît møc ë kú triÓn väng cña nh©n viªn kü thuËt

thuéc nghÒ chuyªn m«n i.

b. Ph­¬ng ph¸p tÝnh to¸n, c¨n cø vµo sè l­îng m¸y mãc, trang bÞ kü thuËt cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, møc ®¶m nhËn cña mét nh©n viªn kü thuËt vµ hÖ sè ca lµm viÖc cña m¸y mãc thiÕt bÞ.

KT : Nhu cÇu nh©n viªn kü thuËt

SM : Sè l­îng m¸y mãc trang bÞ kü thuËt cÇn thiÕt ë kú triÓn väng

Hca: HÖ sè ca lµm viÖc cña m¸y mãc trang thiÕt bÞ

n : Sè l­îng m¸y mãc, trang bÞ cho mét nh©n viªn kü thuËt phô tr¸ch.

c. Ph­¬ng ph¸p chØ sè.

Dù ®o¸n nhu cÇu nh©n viªn kü thuËt c¨n cø vµo chØ sè t¨ng cña s¶n phÈm, chØ sè t¨ng cña nh©n viªn kü thuËt trªn tæng sè nh©n viªn vµ chØ sè t¨ng n¨ng xuÊt lao ®éng ë kú kÕ ho¹ch.

I_KT : ChØ sè t¨ng nh©n viªn kü thuËt

I_SF : ChØ sè t¨ng s¶n phÈm

It : ChØ sè t¨ng tû träng nh©n viªn kü thuËt trªn tæng sè nh©n viªn

Iw : ChØ sè t¨ng n¨ng xuÊt lao ®éng

Ph­¬ng ph¸p nµy cho sè liÖu kh«ng chÝnh x¸c b»ng c¸ch tÝnh 2 ph­¬ng ph¸p trªn, th­êng dïng ®Ó dù ®o¸n nhu cÇu nh©n viªn kü thuËt cho c¸c c«ng ty lín trong c¸c kÕ ho¹ch dµi h¹n.

d. Ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp.

C¨n cø vµo b¶ng ph©n tÝch c«ng viÖc vµ ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÖn c«ng viÖc, c¨n cø vµo c¬ cÊu tæ chøc cña c¸c doanh nghiÖp ®Ó x¸c ®Þnh trùc tiÕp sè l­îng nh©n viªn kü thuËt tõng lo¹i.

Ph­¬ng ph¸p nµy t­¬ng ®èi phøc t¹p, l©u nh­ng chÝnh x¸c - x¸c ®Þnh nhu cÇu nh©n viªn kü thuËt cÇn ®­îc ®µo t¹o:

Sau khi x¸c ®Þnh ®­îc nhu cÇu nh©n viªn kü thuËt cÇn cã ë kú triÓn väng, cÇn x¸c ®Þnh nhu cÇu bæ sung nh©n viªn kü thuËt bao gåm:

1. Nhu cÇu t¨ng ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt b»ng nhu cÇu cÇn cã trõ ®i sè ®· cã.

2. Nhu cÇu thay thÕ cho nh÷ng ng­êi mÊt søc lao ®éng, nghØ h­u, thuyªn chuyÓn... Nhu cÇu thay thÕ tÝnh b»ng tû lÖ phÇn tr¨m trªn tæng sè nh©n viªn kü thuËt.

Nhu cÇu bæ sung chÝnh lµ nhu cÇu ®µo t¹o.

Nhu cÇu tuyÓn sinh ®µo t¹o bao giê còng lín ( hoÆc tèi thiÓu lµ b»ng ) nhu cÇu ®µo t¹o do ph¶i trõ bít ®i l­îng r¬i rít trong ®µo t¹o vµ ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:

Qu¸ tr×nh ®µo t¹o lµ qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y vµ häc tËp. C¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n trong ®µo t¹o lµ:

1. Khi b¾t ®Çu ®µo t¹o ph¶i cung cÊp cho häc viªn kiÕn thøc chung vÒ vÊn ®Ò ®· häc. §iÒu nµy gióp cho häc viªn hiÓu ®­îc c¸c b­íc trong ®µo t¹o vµ tÝch cùc tham gia vµo qu¸ tr×nh ®µo t¹o.

2. Sö dông nhiÒu vÝ dô t­¬ng tù ®Ó minh ho¹ khi cung cÊp cho häc viªn c¸c t­ liÖu, kiÕn thøc míi.

3. Ph©n chia khèi l­îng häc tËp thµnh tõng phÇn trän vÑn vµ häc trong nh÷ng kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh, chØ nªn cung cÊp cho häc viªn mét khèi l­îng th«ng tin võa ®ñ ®èi víi kh¶ n¨ng tiÕp thu cña häc viªn.

4. Cè g¾ng sö dông c¸c vÊn ®Ò vµ kh¸i niÖm quen thuéc ®èi víi häc viªn.

5. Cè g¾ng tèi ®a c¸c t×nh huèng trong ®µo t¹o gièng víi thùc tÕ.

6. X¸c ®Þnh nh÷ng nÐt ®Æc biÖt quan träng trong nhiÖm vô, c«ng viÖc cho häc viªn.

7. Häc viªn tiÕp thu kiÕn thøc b»ng c¸ch thùc hµnh sÏ mau nhí, l©u quªn. Cè g¾ng cho hä thùc tËp trªn c¸c vÝ dô thùc tÕ cµng nhiÒu, cµng tèt. Thùc hµnh vµ «n luyÖn lµ ph­¬ng ph¸p quan träng ®Ó häc ®­îc kü n¨ng míi.

8. Th­êng xuyªn khuyÕn khÝch vµ yªu cÇu häc viªn cñng cè c¸c kiÕn thøc ®· häc ®­îc.

9. Häc viªn tiÕp thu ®­îc nhiÒu nhÊt khi hä häc theo tèc ®é vµ ph­¬ng ph¸p c¸ch thøc cña riªng hä.

10. Cã biÖn ph¸p kÞp thêi khuyÕn khÝch, khen th­ëng häc viªn ®¹t kÕt qu¶ tèt.

§µo t¹o n¬i lµm viÖc lµ h×nh thøc ®µo t¹o häc viªn c¸ch thøc thùc hiÖn c«ng viÖc ngay trong qu¸ tr×nh lµm viÖc.

Th«ng th­êng tÊt c¶ mäi ng­êi, tõ nh©n viªn th­ ký hµnh ch¸nh ®Õn gi¸m ®èc doanh nghiÖp ®Òu Ýt nhiÒu nhËn ®­îc sù ®µo t¹o t¹i n¬i lµm viÖc khi hä tham gia thùc hiÖn c«ng viÖc cña doanh nghiÖp. NhiÒu chuyªn gia cho r»ng ®ã lµ h×nh thøc chung nhÊt, phæ biÕn réng r·i nhÊt vµ thiÕt thùc nhÊt ®Ó ®µo t¹o nh©n viªn nh÷ng kü n¨ng c¬ b¶n phï hîp vµ cÇn thiÕt cho viÖc thùc hiÖn c«ng viÖc.

ViÖc ®µo t¹o th­êng xuyªn do c¸c nh©n viªn lµnh nghÒ vµ c¸c viªn gi¸m thÞ h­íng dÉn thùc hiÖn.

C¸c d¹ng ®µo t¹o n¬i lµm viÖc.

a. KÌm cÆp h­íng dÉn t¹i chç: §©y lµ h×nh thøc phæ biÕn nhÊt. C¸ch thøc tæ chøc ®¬n gi¶n nhÊt ®Ó cho häc viªn quan s¸t, ghi nhí, häc tËp vµ lµm theo ng­êi gi¸m thÞ viªn. Th­êng ®­îc ¸p dông ®Ó ®µo t¹o nh©n viªn vËn hµnh m¸y, nh©n viªn b¸n hµng hoÆc ®µo t¹o c¸c trî lý gi¸m ®èc thµnh c¸c qu¶n trÞ gia cÊp cao cña doanh nghiÖp.

b. Lu©n phiªn thay ®æi c«ng viÖc.

C¸c häc viªn th­êng lµ c¸c thùc tËp viªn vÒ qu¶n trÞ, hä ®­îc lu©n phiªn chuyÓn tõ c«ng viÖc cña phßng ban nµy sang c«ng viÖc cña phßng ban kh¸c.

§µo t¹o n¬i lµm viÖc cã nhiÒu ­u ®iÓm:

- §¬n gi¶n, cã thÓ ®µo t¹o nhiÒu ng­êi cïng mét lóc.

- Ýt tèn kÐm, thêi gian ®µo t¹o ng¾n. Häc viªn trong qu¸ tr×nh häc tËp t¹o ra s¶n phÈm, kh«ng cÇn c¸c ph­¬ng tiÖn häc tËp chuyªn biÖt nh­ phßng häc, ®éi ngò c¸n bé gi¶ng d¹y riªng.

- Häc viªn häc ®­îc ngay c¸ch gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò thùc tiÔn vµ mau chãng cã c¸c th«ng tin ph¶n håi vÒ kÕt qu¶ häc tËp, thùc hiÖn c«ng viÖc cña häc viªn.

Nh­îc ®iÓm cña h×nh thøc ®µo t¹o nµy:

Ng­êi h­íng dÉn cã thÓ c¶m thÊy nh©n viªn míi lµ mèi nguy hiÓm ®èi víi vÊn ®Ò c«ng ¨n viÖc lµm cña hä vµ phÇn tr¸ch nhiÖm thªm vÒ mÆt ®µo t¹o cã thÓ sÏ lµ bÊt lîi ®èi víi hä. Ngoµi ra do ng­êi h­íng dÉn th­êng Ýt cã kinh nghiÖm sù ph¹m nªn sù h­íng dÉn cña hä cã thÓ kh«ng theo tr×nh tù, dÔ ®Õn khã, kh«ng theo quy tr×nh c«ng nghÖ. häc viªn tiÕp thu h¹n chÕ vÒ mÆt lý luËn vµ ®«i khi cßn häc ®­îc c¶ thãi quen xÊu trong viÖc thùc hiÖn cña ng­êi h­íng dÉn.

Tr×nh tù thùc hiÖn qu¸ tr×nh ®µo t¹o :

B­íc 1: ChuÈn bÞ.

- Lµm cho häc viªn thÊy tho¶i m¸i, tr¸nh håi hép xóc ®éng.

- Gi¶i thÝch cho häc viªn hiÓu v× sao hä ®­îc chän ®Ó ®µo t¹o.

- Ph¸t triÓn h×nh thøc, ®Æt c¸c c©u hái khuyÕn khÝch, cè g¾ng t×m xem nh÷ng g× ng­êi häc ®· biÕt cã liªn quan ®Õn c«ng viÖc.

- Gi¶i thÝch toµn bé c«ng viÖc vµ liªn hÖ víi nh÷ng g× häc viªn ®· biÕt.

- Cè g¾ng ë møc cao nhÊt ®­a häc viªn vµo ®iÒu kiÖn lµm viÖc b×nh th­êng.

- Cho häc viªn lµm quen víi c¸c trang bÞ dông cô, kü thuËt ... n¬i lµm viÖc.

B­íc 2: Thao t¸c mÉu.

- Gi¶i thÝch cho häc viªn c¸c yªu cÇu vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng c«ng viÖc.

- Thùc hiÖn mÉu c«ng viÖc ë tèc ®é b×nh th­êng.

- Thùc c«ng viÖc ë tèc ®é chËm vµi lÇn, gi¶i thÝch tõng b­íc thùc hiÖn.

- Gi¶i thÝch c¸c phÇn khã vµ nh÷ng chç dÔ m¾c lçi trong khi thùc hiÖn c«ng viÖc.

- Thùc hiÖn l¹i c«ng viÖc ë tèc ®é chËm vµi lÇn, gi¶i thÝch kü nh÷ng ®iÒu chñ yÕu.

- Yªu cÇu häc viªn gi¶i thÝch tõng b­íc khi b¹n thùc hiÖn l¹i c«ng viÖc ë tèc ®é chËm.

B­íc 3: Lµm thö.

- Yªu cÇu häc viªn thùc hiÖn c«ng viÖc vµi lÇn ë tèc ®é chËm, võa lµm võa gi¶i thÝch tõng b­íc thùc hiÖn. Söa lçi cho häc viªn khi cÇn thiÕt, hoÆc bæ sung uèn n¾n mét sè c«ng viÖc, thao t¸c khi häc viªn thùc hiÖn c«ng viÖc trong nh÷ng lÇn ®Çu tiªn.

- Thùc hiÖn c«ng viÖc l¹i ë tèc ®é b×nh th­êng.

- Yªu cÇu häc viªn thùc hiÖn c«ng viÖc, dÇn dÇn t¨ng tèc ®é vµ kü n¨ng thùc hiÖn.

- §Ó cho häc viªn ph¸t huy cao kh¶ n¨ng ®éc lËp trong khi thùc hiÖn c«ng viÖc, nh­ng ph¶i lu«n quan s¸t hä lµm viÖc.

B­íc 4: Tù thùc hiÖn.

- ChØ ®Þnh ng­êi gióp ®ì häc viªn khi häc viªn cÇn cã sù gióp ®ì trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng viÖc.

- DÇn dÇn gi¶m bít sù gi¸m s¸t kiÓm tra viÖc thùc hiÖn c«ng viÖc.

- ChØ cho häc viªn ph­¬ng ph¸p lµm viÖc tèt nhÊt vµ söa cho hä nh÷ng sai sãt. Tr¸nh ®Ó cho c¸c sai sãt nµy trë thµnh thãi quen.

- Khen ngîi, khi häc viªn lµm tèt.

- KhuyÕn khÝch häc viªn cho ®Õn khi hä ®¹t ®­îc c¸c tiªu chuÈn mÉu vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng c«ng viÖc.

§µo t¹o chØ dÉn lµ liÖt kª ë mçi c«ng viÖc nh÷ng nh©n viªn, nh÷ng b­íc chÝnh cïng víi nh÷ng ®iÓm then chèt trong thùc hiÖn nh»m h­íng dÉn nh©n viªn c¸ch lµm theo tõng b­íc. Trong mçi b­íc cÇn chØ râ cÇn ph¶i lµm g× víi nh÷ng ®iÓm then chèt, c¸ch thøc thùc hiÖn thÕ nµo vµ t¹i sao.

§µo t¹o theo ph­¬ng ph¸p bµi gi¶ng lµ häc sinh ®­îc nghe lý thuyÕt tr­íc khi thùc hiÖn c¸c b­íc thùc hµnh.

- ¦u ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p nµy lµ nhanh chãng vµ ®¬n gi¶n khi cung cÊp kiÕn thøc cho mét nhãm lín häc viªn.

C¸c tµi liÖu in Ên nh­ s¸ch vë, sæ tay th­êng ®­îc sö dông trong ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o nµy g©y ra sù tèn kÐm. Ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o theo bµi gi¶ng ®­îc sö dông nh­ mét phÇn trong ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o vµ th­êng ®­îc phèi hîp víi phÇn yªu cÇu thùc hµnh c¸c kü n¨ng míi.

Ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o theo bµi gi¶ng th­êng ®­îc ¸p dông trong c¸c h×nh thøc ®µo t¹o ë c¸c tr­êng ®µo t¹o chÝnh quy, th­êng ®­îc ¸p dông ®èi víi viÖc ®µo t¹o nghÒ t­¬ng ®èi phøc t¹p vµ thêi gian ®µo t¹o l©u.

§µo t¹o theo ph­¬ng ph¸p nghe nh×n lµ cung cÊp th«ng tin cho häc viªn b»ng c¸c kü thuËt nghe nh×n nh­ phim b¨ng h×nh... Ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o nµy rÊt cã hiÖu qu¶ vµ ®­îc ¸p dông réng r·i nhÊt trong c¸c tr­êng hîp sau ®©y:

- Khi cÇn thiÕt ph¶i minh ho¹ vÒ c¸ch thøc thùc hiÖn c¸c phÇn c«ng viÖc kh¸c nhau kh«ng phô thuéc vµo tr×nh tù thêi gian.

- Khi cÇn ph¶i minh ho¹ cho c¸c sù viÖc hiÖn t­îng khã diÔn t¶ ®¬n thuÇn b»ng lêi nãi trong bµi gi¶ng.

- Khi qu¸ tr×nh ®µo t¹o thùc hiÖn ë ph¹m vi réng vµ sÏ rÊt tèn kÐm cho viÖc chuyÓn häc viªn tõ ®Þa ®iÓm nµy sang ®Þa ®iÓm kh¸c.

Ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o theo chuyªn ®Ò lµ ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y mét c¸ch cã hÖ thèng c¸c kü n¨ng thùc hiÖn c«ng viÖc bao gåm:

- §­a ra c©u hái, sù kiÖn, vÊn ®Ò cho häc viªn.

- Yªu cÇu häc viªn tr¶ lêi.

- Cho biÕt th«ng tin nhËn xÐt vÒ møc ®é chuÈn x¸c trong c©u tr¶ lêi cña häc viªn.

¦u ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p nµy: Lµm gi¶m thêi gian ®µo t¹o vµ thuËn lîi cho häc viªn cho phÐp häc viªn ®­îc häc theo tèc ®é nhanh, cung cÊp ngay c¸c th«ng tin ph¶n håi vµ lµm gi¶m c¸c lçi hoÆc c¸c trôc trÆc trong qu¸ tr×nh häc tËp.

Nh­îc ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p nµy: Tèn kÐm vµ thiÕu kiÕn thøc tæng hîp.

Ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o m« pháng lµ cho häc viªn thùc hµnh trªn nh÷ng trang thiÕt bÞ kü thuËt ngoµi n¬i lµm viÖc.

¦u ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p nµy lµ: §µo t¹o t¹i n¬i lµm viÖc mµ kh«ng cÇn ®Æt häc viªn vµo n¬i lµm viÖc thùc tÕ, ®Æc biÖt trong c¸c tr­êng hîp c«ng viÖc ®µo t¹o ®ßi hái chi phÝ lín hoÆc qu¸ nguy hiÓm nh­ ®µo t¹o phi c«ng.

Ph­¬ng ph¸p nµy th­êng ®­îc thùc hµnh trong phßng thùc nghiÖm cã c¸c trang thiÕt bÞ kü thuËt gièng hoÆc m« pháng nh­ n¬i lµm viÖc thùc tÕ.

HiÖn nay nhiÒu doanh nghiÖp sö dông m¸y tÝnh ®Ó t¹o thuËn lîi cho qu¸ tr×nh ®µo t¹o.

¦u ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p nµy lµ: Cung cÊp c¸c th«ng tin chØ dÉn cho c¸c c¸ nh©n häc tËp theo tèc ®é cña c¸ nh©n. Häc viªn tiÕp thu kiÕn thøc míi dÔ dµng, thuËn lîi. häc viªn cã thÓ sö dông m¸y tÝnh bÊt cø lóc nµo hä muèn vµ nhËn ®­îc ngay c¸c th«ng tin ph¶n håi ®èi víi c¸c d÷ kiÖn míi ®­a vµo.

Ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o cã m¸y tÝnh hç trî cung cÊp c¸c sè liÖu tÝnh to¸n ®¸nh gi¸ thùc hiÖn c¸c bµi kiÓm tra tr¾c nghiÖm dùa vµo ®ã ng­êi h­íng dÉn cã thÓ biÕt ®­îc ®iÓm yÕu vµ ph­¬ng ph¸p kh¾c phôc cho tõng häc viªn trong qu¸ tr×nh ®µo t¹o. Ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o nµy dÔ dµng hç trî cho viÖc tiÕp thu, thùc hµnh c¸c kü thuËt, c«ng nghÖ míi cÇn thiÕt cho häc viªn.

Sau khi häc viªn häc xong mét phÇn ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o, ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o cÇn ®­îc ®¸nh gi¸ ®Ó xem l¹i môc tiªu ®Æt ra cña ch­¬ng tr×nh ®· ®¹t ®­îc ®Õn møc ®é nµo. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ ®µo t¹o cÇn ®­îc thùc hiÖn theo 3 b­íc c¬ b¶n:

§ã lµ ph­¬ng ph¸p kiÓm tra kÕt qu¶ cña ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o ¸p dông ®èi víi hai nhãm:

- Nhãm ®­îc ®µo t¹o

- Nhãm kiÓm tra (kh«ng ®­îc ®µo t¹o)

Hai nhãm nµy ®­îc ®¸nh gi¸, so s¸nh theo sè liÖu thÝch hîp nh­ sè l­îng s¶n phÈm, chÊt l­îng c«ng viÖc. §èi víi nhãm ®­îc ®µo t¹o, lóc tr­íc vµ sau giai ®o¹n lµm viÖc t­¬ng øng víi thêi gian ®µo t¹o. Theo c¸ch nµy cã thÓ ®¸nh gi¸ ®­îc ph¹m vi, møc ®é ¶nh h­ëng cña qu¸ tr×nh ®µo t¹o ®èi víi thùc hiÖn c«ng viÖc.

Cã thÓ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ®µo t¹o theo 4 vÊn ®Ò c¬ b¶n:

1. Ph¶n øng: Tr­íc hÕt ®¸nh gÝa ph¶n øng cña häc viªn ®èi víi ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o. hä cã thÝch ch­¬ng tr×nh kh«ng ?

2. Häc thuéc: B¹n cã thÓ kiÓm tra xem häc viªn ®· n¾m v÷ng c¸c nguyªn t¾c, kü n¨ng, c¸c yÕu tè cÇn ph¶i häc.

3. T­ c¸ch: T­ c¸ch cña häc viªn cã thay ®æi do kÕt qu¶ cña ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o.

4. KÕt qu¶: §©y lµ vÊn ®Ò quan träng nhÊt. KÕt qu¶ cuèi cïng cã ®¹t ®­îc môc tiªu ®µo t¹o kh«ng ? Cã lµm gi¶m tû lÖ thuyªn chuyÓn kh«ng ? Sè l­îng phµn nµn cña kh¸ch hµng cã gi¶m kh«ng ?

§Ó cã thÓ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ®µo t¹o vÒ mÆt ®Þnh l­îng, cÇn x¸c ®Þnh ®­îc tæng chi phÝ ®µo t¹o vµ lîi Ých t¨ng thªm do kÕt qu¶ ®µo t¹o hµng n¨m.

Chi phÝ ®µo t¹o bao gåm c¸c kh©u chñ yÕu:

- Chi phÝ cho c¸c ph­¬ng tiÖn vËt chÊt kü thuËt c¬ b¶n nh­: X©y dùng tr­êng së, trang bÞ kü thuËt, nguyªn vËt liÖu sö dông trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y.

- Chi phÝ ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý tr­êng, c¸n bé gi¶ng d¹y lý thuyÕt vµ thùc hµnh, nh©n viªn h­íng dÉn vµ häc bæng cho häc viªn (nÕu cã).

- Tæng chi phÝ ®­îc quy vÒ chi phÝ ®ång thêi trong ®µo t¹o.

- Thêi gian thu håi vèn ®µo t¹o ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:

T: Thêi gian thu håi vèn ®µo t¹o

K: Chi phÝ ®ång thêi trong ®µo t¹o

IV. Ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o n©ng cao n¨ng lùc qu¶n trÞ.

- §µo t¹o vµ n©ng cao n¨ng lùc qu¶n trÞ lµ sù cè g¾ng ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng qu¶n trÞ b»ng c¸ch truyÒn ®¹t c¸c kiÕn thøc, lµm thay ®æi quan ®iÓm hay n©ng cao kü n¨ng thùc hµnh cña nhµ qu¶n trÞ.

- §µo t¹o vµ n©ng cao n¨ng lùc qu¶n trÞ bao gåm c¸c ch­¬ng tr×nh hay kho¸ häc ®µo t¹o c¸c kiÕn thøc chuyªn m«n. C¸c kho¸ thùc tËp kÌm cÆp tai n¬i lµm viÖc, lu«n phiªn thay ®æi c«ng viÖc, c¸c cuéc héi th¶o chuyªn ®Ò.

Qu¸ tr×nh thùc hiÖn n©ng cao n¨ng lùc qu¶n trÞ ®iÓn h×nh cã c¸c b­íc sau:

1. X©y dùng thiÕt kÕ tæ chøc, thiÕt kÕ nhu cÇu ph¸t triÓn l·nh ®¹o c¸c phßng ban dùa trªn c¸c yÕu tè c¬ b¶n nh­ c¸c hîp ®ång kinh tÕ, kÕ ho¹ch më réng s¶n xuÊt kinh doanh.

2. Phßng nh©n sù xem xÐt l¹i c¸c b¶n hå s¬ tãm t¾t n¨ng lùc c¸ nh©n ®Ó x¸c ®Þnh kü n¨ng cña mçi nh©n viªn. C¸c b¶n tãm t¾t nµy cã thÓ thu thËp dùa trªn c¸c d÷ liÖu vÒ c¸c vÊn ®Ò nh­ tr×nh ®é häc vÊn, kinh nghiÖm lµm viÖc, giÊy b¶o l·nh, c¸c kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ thùc hiÖn c«ng viÖc.

3. X©y dùng biÓu ®å thuyªn chuyÓn.

X¸c ®Þnh tiÒm n¨ng ph¸t triÓn cho c¸c chøc vô qu¶n trÞ còng nh­ nhu cÇu ®­îc tiÕp tôc ®µo t¹o, n©ng cao n¨ng lùc qu¶n trÞ cña c¸c nh©n viªn, c¸c nhµ qu¶n trÞ cÊp d­íi vµ cÊp trªn. (xem h×nh 4.2)

1. Ph©n lo¹i c¸c cÊp bËc qu¶n trÞ trong doanh nghiÖp.

+ CÊp 1: CÊp thùc hµnh: Gåm c¸c nhµ qu¶n trÞ hµng ®Çu phô tr¸ch c«ng t¸c chØ ®¹o ®­êng lèi chiÕn l­îc, ®iÒu hµnh tæng qu¸t ho¹t ®éng cña toµn bé tæ chøc.

+ CÊp 2: CÊp trung: Gåm nh÷ng nhµ qu¶n trÞ trung gian chØ ®¹o viÖc thùc hµnh ®­êng lèi do nhµ qu¶n trÞ cÊp ®iÒu hµnh ®Ò ra cho mét ngµnh chuyªn m«n cña tæ chøc. ChØ ®¹o c¸c ho¹t ®éng chÝnh trong mét ngµnh chuyªn m«n nhÊt ®Þnh. Qu¶n trÞ cÊp trung gäi lµ nhµ qu¶n trÞ chÊp hµnh.

+ CÊp 3: CÊp thÊp: Bao gåm c¸c qu¶n trÞ gia chØ ®¹o thùc hiÖn c¸c c«ng t¸c cô thÓ, cßn gäi lµ qu¶n trÞ gia thùc hiÖn.

2. Yªu cÇu vÒ n¨ng lùc qu¶n trÞ ë c¸c cÊp qu¶n trÞ kh¸c nhau.

C¸c cÊp qu¶n trÞ kh¸c nhau cã c¸c yªu cÇu ph¸t triÓn n¨ng lùc kh¸c nhau. ¥ cÊp d­íi vµ cÊp trung cÇn chó träng nh÷ng kü n¨ng mang tÝnh chÊt kü thuËt. ¥ cÊp ®iÒu hµnh cÇn chó träng c¸c kü n¨ng kinh doanh chung. (Xem b¶ng 4.3)

Ghi chó: Sè thø tù cña c¸c kü n¨ng thÓ hiÖn vai trß kh¸c nhau.

Lu©n phiªn thay ®æi c«ng viÖc lµ mét ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o nhµ qu¶n trÞ b»ng c¸ch chuyÓn c¸c thùc tËp viªn tõ phßng ban nµy sang phßng ban kh¸c ®Ó më réng kinh nghiÖm lµm viÖc vµ x¸c ®Þnh nh÷ng ®iÓm m¹nh yÕu cña hä.

Thùc tËp viªn qu¶n trÞ lµ nh÷ng ng­êi s¾p tèt nghiÖp ®¹i häc, cã thÓ l­u gi÷ l¹i mét thêi gian ë mçi phßng ban cña doanh nghiÖp. Hä sÏ häc ®­îc ph­¬ng ph¸p kinh doanh, ph­¬ng ph¸p thùc hiÖn c«ng viÖc cña mçi phßng ban b»ng c¸ch trùc tiÕp.

Ph­¬ng ph¸p nµy cã c¸c ­u ®iÓm:

- Gióp cho thùc tËp viªn tr¸nh ®­îc t×nh tr¹ng tr× trÖ do th­êng xuyªn ®­îc giíi thiÖu vÒ nh÷ng ®iÓm míi, nh÷ng c¸ch nh×n kh¸c nhau cña mçi phßng ban.

- Sù thay ®æi c«ng viÖc theo chu kú gãp phÇn ph¸t triÓn quan hÖ hîp t¸c gi÷a c¸c phßng ban.

§Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o lu©n phiªn thay ®æi c«ng viÖc cÇn l­u ý:

- Ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o kh«ng ph¶i lµ mÉu chuÈn ®Ó ¸p dông thèng nhÊt cho tÊt c¶ mäi ng­êi, nªn thay ®æi ch­¬ng tr×nh thùc tËp cho phï hîp víi kh¶ n¨ng cña tõng thùc tËp viªn.

- Thêi gian thùc tËp phô thuéc vµo yÕu tè chñ yÕu lµ thùc tËp viªn n¾m v÷ng ®­îc c¸c vÊn ®Ò, biÕt c¸ch gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò nhanh hay chËm.

C¸c nhµ qu¶n trÞ ®­îc giao tr¸ch nhiÖm phô tr¸ch c¸c thùc tËp viªn cÇn ®­îc huÊn luyÖn ®Æc biÖt ®Ó cã thÓ thu nhËn ®­îc c¸c th«ng tin ph¶n håi tõ thùc tËp viªn vµ h­íng dÉn thùc tËp viªn mét c¸ch høng thó dÔ hiÓu.

Thùc tËp viªn lµm viÖc trùc tiÕp víi ng­êi mµ hä sÏ thay thÕ. Ng­êi nµy cã tr¸ch nhiÖm h­íng dÉn thùc tËp viªn c¸ch thøc gi¶i quyÕt tÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò trong ph¹m vi tr¸ch nhiÖm. §iÒu nµy gióp c¸c nhµ qu¶n trÞ bít ®­îc mét sè tr¸ch nhiÖm. Cßn thùc tËp viªn häc ®­îc c¸ch gi¶i quyÕt thùc tÕ. C¸c nhµ qu¶n trÞ sÏ yªn t©m khi v¾ng mÆt trong nh÷ng tr­êng hîp nhÊt ®Þnh. Ph­¬ng ph¸p nµy th­êng ®­îc ¸p dông ®Ó ®µo t¹o c¸c nhµ qu¶n trÞ cÊp cao cña doanh nghiÖp.

§µo t¹o gi¸m ®èc trÎ lµ ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o c¸c thùc tËp viªn qu¶n trÞ cÊp trung vÒ c¸c kinh nghiÖm trong viÖc ph©n tÝch c¸c vÊn ®Ò cña c«ng ty b»ng c¸ch mêi hä vµo vÞ trÝ cña c¸c gi¸m ®èc trÎ vµ ®­a ra ®­êng lèi chÝnh s¸ch cña doanh nghiÖp.

Môc ®Ých cña ph­¬ng ph¸p nµy gióp c¸c thùc tËp viªn n¾m ®­îc kinh nghiÖm ra quyÕt ®Þnh, lËp chÝnh s¸ch vµ ph©n tÝch c¸c vÊn ®Ò cña doanh nghiÖp ë c­¬ng vÞ c¸c gi¸m ®èc ®iÒu hµnh cña doanh nghiÖp.

§©y lµ ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o qu¶n trÞ, trong ®ã c¸c thùc tËp viªn ®­îc phÐp giµnh toµn bé thêi gian cho viÖc ph©n tÝch vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò trong c¸c phßng ban kh¸c hoÆc doanh nghiÖp kh¸c.

C¸c thùc tËp viªn sinh ho¹t theo nhãn ®Ò tµi kho¶ng tõ 4 ®Õn 5 ng­êi, hä gÆp nhau sau mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh ®Ó th¶o luËn, ®¸nh gi¸ c¸c kÕt qu¶ ®· ®¹t ®­îc.

¦u ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p nµy lµ:

- Gióp cho c¸c häc viªn cã c¸c kinh nghiÖm trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò thùc tÕ, gãp phÇn ph¸t triÓn n¨ng lùc tæ chøc, ho¹ch ®Þnh vµ ph©n tÝch c¸c vÊn ®Ò.

- Cã thÓ t¹o nªn sù hîp t¸c tèt ®Ñp gi÷a c¸c phßng ban trong doanh nghiÖp.

Nh­îc ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p nµy lµ gi¶i phãng thùc tËp viªn, cho phÐp hä lµm viÖc víi c¸c ®Ò ¸n bªn ngoµi doanh nghiÖp, do ®ã c¸c nhµ qu¶n trÞ th­êng ph¶i tèn nhiÒu thêi gian lµm c¸c c«ng viÖc mµ lÏ ra c¸c thùc tËp viªn cã thÓ gióp hä thùc hiÖn ®ång thêi, c¸c thùc tËp viªn th­êng c¶m thÊy khã kh¨n khi trë vÒ c­¬ng vÞ c«ng t¸c cò cña hä.

Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu t×nh huèng lµ c¸c thùc tËp viªn ®­îc trao ®æi c¸c b¶n m« t¶ c¸c vÊn ®Ò tæ chøc vµ mçi ng­êi tù ph©n tÝch c¸c t×nh huèng, dù ®o¸n vÊn ®Ò vµ tr×nh bµy c¸c gi¶i ph¸p cña m×nh trong cuéc th¶o luËn nhãm víi c¸c thùc tËp viªn kh¸c. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu t×nh huèng nhµm cung cÊp cho c¸c thùc tËp viªn nh÷ng kinh nghiÖm thùc tÕ trong viÖc x¸c ®Þnh vµ ph©n tÝch c¸c vÊn ®Ò tæng hîp víi sù gióp ®ì cña nh÷ng ng­êi h­íng dÉn th¶o luËn ®Ó ®­îc ®µo t¹o. Th«ng qua th¶o luËn nghiªn cøu t×nh huèng, c¸c thùc tËp viªn biÕt ®­îc r»ng cã nhiÒu c¸ch tiÕp cËn, gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò phøc t¹p cña doanh nghiÖp vµ quyÕt ®Þnh cña mçi ng­êi bao giê còng chÞu ¶nh h­ëng bëi yÕu tè nhu cÇu hay tiªu chuÈn riªng cña hä.

¦u ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p nµy:

- Sö dông chÝnh c¸c vÊn ®Ò doanh nghiÖp

- T¹o kh¶ n¨ng lín nhÊt ®Ó thu hót mäi ng­êi tham gia ph¸t triÓn c¸c quan ®iÓm kh¸c nhau vµ ®Ò ra quyÕt ®Þnh.

- Thùc tËp viªn cã thÓ ®­îc l«i kÐo vµ c¶m thÊy nghiªn cøu t×nh huèng rÊt hÊp dÉn trªn c¬ së cña viÖc s¸ng t¹o ra c¸c møc ®é, tiªu thøc...kh¸c nhau khi tiÕp cËn néi dung cña t×nh huèng.

§Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ®µo t¹o cña ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu t×nh huèng, cÇn ph¶i:

- §­a ra c¸c t×nh huèng thËt, tõ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, gióp cho häc viªn hiÓu ®­îc c¬ së, b¶n chÊt cña t×nh huèng vµ dÔ dµng chuyÓn c¸c kiÕn thøc ®· häc thµnh kinh nghiÖm ®Ó gi¶i quyÕt c«ng viÖc.

- Ng­êi h­íng dÉn ph¶i chuÈn bÞ t×nh huèng kü l­ìng, ®­a ra th¶o luËn ë nhãm tr­íc khi ®­a vÊn ®Ò ra th¶o luËn ë líp.

Trong c¸c trß ch¬i qu¶n trÞ sö dông m¸y tÝnh, c¸c thµnh viªn ®­îc chia vÒ mét sè c«ng ty, mçi c«ng ty cã tõ 4 ®Õn 6 häc viªn. C¸c nhãm nµy ph¶i c¹nh tranh víi thÞ tr­êng kh¸c trong thÞ tr­êng m« pháng gièng nh­ trong thùc tÕ. Mèi c«ng ty x¸c ®Þnh môc tiªu chñ yÕu cña m×nh vµ cã thÓ lùa chän mét sè quyÕt ®Þnh kh¸c nhau. VÝ dô c«ng ty ®­îc phÐp quyÕt ®Þnh cÇn chi phÝ bao nhiªu cho qu¶ng c¸o, cho s¶n xuÊt,... Th«ng th­êng c¸c d÷ kiÖn trong 2 hay 3 n¨m ®­îc c« ®äng trong trß ch¬i vµi ngµy. §iÒu gièng nh­ trong thùc tÕ lµ mçi c«ng ty kh«ng ®­îc biÕt vÒ quyÕt ®Þnh cña c¸c c«ng ty kh¸c mÆc dï c¸c quyÕt ®Þnh ®ã ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng cña c«ng ty.

¦u ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p trß ch¬i qu¶n trÞ.

- Con ng­êi häc ®­îc nhiÒu nhÊt b»ng c¸ch ph¸n ®o¸n nh÷ng g× ¶nh h­ëng tíi ho¹t ®éng cña c«ng ty tõ th­¬ng tr­êng. Trß ch¬i rÊt h÷u Ých cho thùc tËp viªn trong viÖc ph¶i ®­¬ng ®Çu víi r¾c rèi trong kinh doanh.

- Trß ch¬i rÊt thó vÞ, hÊp dÉn ®èi víi thùc tËp viªn v× tÝnh sinh ®éng hiÖn thùc vµ tÝnh c¹nh tranh cña nã.

- Gióp c¸c thùc tËp viªn ph¸t triÓn kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò còng nh­ ph¶i tËp trung ®Õn yªu cÇu ®Ò ra chiÕn l­îc, ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch h¬n lµ ®¬n gi¶n ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh.

- Trß ch¬i rÊt h÷u Ých trong viÖc ph¸t triÓn kh¶ n¨ng thñ lÜnh vµ khuyÕn khÝch kh¶ n¨ng hîp t¸c lµm viÖc tËp thÓ.

Nh­îc ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p trß ch¬i qu¶n trÞ lµ c¸c gi¶i ph¸p mµ häc viªn ®­a ra cßn ®¬n ®iÖu vµ rËp khu«n, nã kh«ng thÓ phong phó b»ng thùc tÕ trªn th­¬ng tr­êng.

C¸c cuéc héi th¶o ®­îc tæ chøc nh»m n©ng cao tr×nh ®é ®¸nh gi¸ nh©n viªn, kh¶ n¨ng thñ lÜnh, kh¶ n¨ng giao tiÕp, kh¶ n¨ng xÕp ®Æt môc tiªu, kh¶ n¨ng khuyÕn khÝch thóc ®Èy ng­êi kh¸c vµ kh¶ n¨ng ra quyÕt ®Þnh.

C¸c cuéc héi th¶o thuéc nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau nh­: Qu¶n trÞ ®¹i c­¬ng; Qu¶n trÞ nguån nh©n lùc; B¸n hµng vµ tiÕp thÞ;Qu¶n trÞ ®èi ngo¹i; Qu¶n trÞ tµi ch¸nh; Qu¶n trÞ s¶n xuÊt. dÞch vô nãi chung; Qu¶n trÞ vµ nghiªn cøu Marketing...

C¸c kho¸ héi th¶o ®­îc tæ chøc nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau ®Ó gi¶i quyÕt mét hoÆc mét sè vÊn ®Ò trong kinh doanh.

HÖ thèng c¸c tr­êng ®¹i häc thùc hiÖn ba h×nh thøc chñ yÕu ®Ó n©ng cao tr×nh ®é qu¶n trÞ.

- Ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o tiÕp tôc vÒ kh¶ n¨ng thñ lÜnh, kh¶ n¨ng gi¸m s¸t... kÐo dµi tõ vµi ngµy ®Õn vµi th¸ng.

- C¸c kho¸ riªng ®µo t¹o trong c¸c lÜnh vùc qu¶n trÞ kinh doanh, mµ mçi nhµ qu¶n trÞ cÇn lÜnh héi ®Ó lµm ®Çy ®ñ, phong phó h¬n c¸c kiÕn thøc c¬ së cña hä.

- C¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o cÊp chøng chØ, nh­ chøng chØ cho häc viªn qu¶n trÞ th­êng ®­îc ¸p dông theo d¹ng ng¾n h¹n.

Ph­¬ng ph¸p nµy th­êng ®­îc ¸p dông ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng thñ lÜnh, kü n¨ng pháng vÊn, b¸n hµng vµ mét sè kü n¨ng kh¸c. Ng­êi ta s¸ng t¹o ra c¸c t×nh huèng thùc tÕ vµ yªu cÇu c¸c thùc tËp viªn nhËp vai mét nh©n vËt qu¶n trÞ gia nµo dã trong t×nh huèng. ViÖc tham gia nhËp vai nh­ vËy th­êng dÉn ®Õn c¸c cuéc th¶o luËn, tranh c¶i gi÷a c¸c thµnh viªn tham gia. §©y lµ mét ph­¬ng ph¸p rÊt thó vÞ vµ kh«ng tèn kÐm ®Ó ph¸t triÓn nhiÒu kü n¨ng míi.

§Ó thùc tËp hoµn chØnh mét bµi tËp nµy cÇn kho¶ng mét giê hoÆc h¬n mét giê. §Ó cho thùc tËp viªn kh«ng c¶m thÊy lµm phÝ thêi gian, ng­êi h­íng dÉn cÇn chuÈn bÞ kü l­ìng c¸c lêi gi¶i thÝch vµ h­íng dÉn ®èi víi ng­êi thùc hiÖn.

§©y lµ mét ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o míi, bao gåm c¸c b­íc nh­ sau:

1. Tr×nh bµy cho thùc tËp viªn vÒ m« h×nh mÉu hay c¸ch ®óng ®¾n nhÊt ®Ó thùc hiÖn mét c«ng viÖc g× ®ã.

2. Cho thùc tËp viªn thùc hµnh theo mÉu võa h­íng dÉn.

3. Cho thùc tËp viªn biÕt c¸c lêi nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ vÒ viÖc thùc hiÖn c«ng viÖc cña hä.

Ph­¬ng ph¸p nµy ®­îc ¸p dông ®Ó :

- §µo t¹o c¸c nhµ qu¶n trÞ cÊp thÊp lµm tèt h¬n c¸c c«ng viÖc liªn quan ®Õn viÖc gi¸m s¸t nh©n viªn.

- HuÊn luyÖn c¸c nhµ qu¶n trÞ cÊp trung ®Ó thùc hiÖn tèt h¬n c¸c t×nh huèng trong giao dÞch nh­ th¶o luËn c¸c vÊn ®Ò thùc hiÖn c«ng viÖc, th¶o luËn vÒ c¸c thãi quen kh«ng tèt trong c«ng viÖc, pháng vÊn, ®¸nh gÝa thùc hiÖn c«ng viÖc, th¶o luËn vÒ vÊn ®Ò tiÒn l­¬ng.

- HuÊn luyÖn nh©n viªn tham gia vµo viÖc phª b×nh, c¸c yªu cÇu vµ sù gióp ®ì, bµy tá lßng trung thùc vµ kÝnh träng.

§©y lµ mét ph­¬ng ph¸p ®Æc biÖt ph¸t triÓn kh¶ n¨ng thñ lÜnh cña c¸c nhµ qu¶n trÞ.

Ph­¬ng ph¸p nµy tËp trung x¸c ®Þnh møc ®é tham gia cña céng sù vµo viÖc ra quyÕt ®Þnh.

Theo Vroom vµ Yetten x¸c ®Þnh, cã 5 møc ®é tham gia cña céng sù vµo viÖc ra quyÕt ®Þnh cña nhµ qu¶n trÞ. (Xem h×nh 4.4)

Møc ®é 1: Kh«ng cã sù tham gia cña céng sù

Qu¶n trÞ gia sö dông c¸c th«ng tin cã thÓ cã vµo mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh vµ tù ra quyÕt ®Þnh.

Møc ®é 2: Tham gia tèi thiÓu cña céng sù.

Nhµ qu¶n trÞ thu thËp c¸c th«ng tin cÇn thiÕt tõ c¸c céng sù, sau ®ã tù ra quyÕt ®Þnh. Nhµ qu¶n trÞ cã thÓ nãi hoÆc kh«ng nãi cho céng sù biÕt vÒ môc ®Ých thu thËp th«ng tin. Vai trß cña céng sù trong viÖc ra quyÕt ®Þnh, c«ng sù chØ lµ ng­êi cung cÊp th«ng tin chø kh«ng ph¶i ®­a ra mét gi¶i ph¸p cã gia trÞ.

Møc ®é 3: Cã sù tham gia nhiÒu h¬n cña céng sù.

Nhµ qu¶n trÞ chia rÎ c¸c vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt víi céng sù mét c¸ch riªng lÎ, thu nhËn c¸c ý kiÕn, nhËn xÐt cña hä mét c¸ch riªng lÎ. Sau ®ã nhµ qu¶n trÞ tù ra quyÕt ®Þnh. QuyÕt ®Þnh nµy cã thÓ chÞu ¶nh h­ëng hoÆc hoµn toµn kh«ng chÞu ¶nh h­ëng c¸c ý kiÕn cña céng sù.

Møc ®é 4: Céng sù tham gia vµo viÖc ra quyÕt ®Þnh cña nhµ qu¶n trÞ ë møc ®é cao h¬n.

Nhµ qu¶n trÞ häp nhãm c¸c céng sù l¹i, chia sÎ víi hä c¸c vÊn ®Ò mµ cÇn quan t©m. nhãm céng sù cung cÊp c¸c th«ng tin, tr×nh bµy c¸c kiÕn nghÞ, ph­¬ng ¸n gi¶i quyÕt. Nhµ qu¶n trÞ thu thËp ý kiÕn ®ãng gãp cña hä, sau ®ã tù ra quyÕt ®Þnh. QuyÕt ®Þnh nµy cã thÓ chÞu ¶nh h­ëng cña c¸c ý kiÕn cña c¸c céng sù.

Møc ®é 5: C«ng sù tham gia tËp thÓ vµo viÖc ra quyÕt ®Þnh.

Nhµ qu¶n trÞ häp nhãm céng sù, chia sÎ víi hä nh÷ng vÊn ®Ò cÇn quan t©m. Nhµ qu¶n trÞ gi÷ vai trß chñ to¹, thu nhËn vµ ®¸nh gi¸ c¸c cè g¾ng ®Ó ®¹t ®­îc sù nhÊt trÝ chung cã hiÖu qu¶ cao. Nhµ qu¶n trÞ cè g¾ng kh«ng dïng mét ¶nh h­ëng c¸ nh©n ®Ó l«i kÐo c¶ nhãm theo quyÕt ®Þnh cña m×nh.

C¸c biÕn t×nh huèng t¸c ®éng qua l¹i víi nh÷ng thuéc tÝnh hoÆc ®Æc ®iÓm c¸ nh©n cña nhµ l·nh ®¹o th­êng dÉn tíi hµnh vi l·nh ®¹o cã thÓ t¸c ®éng ®Õn tÝnh hiÖu qu¶ cña tæ chøc. (Xem h×nh 4.5)

- T×nh huèng 1A, cÊp d­íi, thêi gian vµ nh÷ng yªu cÇu c«ng viÖc ®ang t¸c ®éng qua l¹i víi nh÷ng thuéc tÝnh c¸ nh©n.

- T×nh huèng 2: Thuéc vÒ c¸ tÝnh cña hµnh vi l·nh ®¹o nh­ kinh nghiÖm, kü n¨ng giao tiÕp.

- T×nh huèng 3: Thuéc vÒ phong c¸ch l·nh ®¹o, chØ ®¹o ®Ó g©y ¶nh h­ëng ®Õn hiÖu qu¶ tæ chøc.

- T×nh huèng 1B: Nh÷ng biÕn t×nh huèng kh¸c, n»m ngoµi sù kiÓm so¸t cña nhµ l·nh ®¹o, vÝ dô nh­ t×nh h×nh kinh tÕ thÕ giíi, ho¹t ®éng cña c¸c dèi thñ c¹nh tranh, luËt ph¸p cña chÝnh phñ.

Vroom vµ Yetten cho r»ng x¸c ®Þnh møc ®é tham gia hîp lý cña c¸c céng sù vµo viÖc ra quyÕt ®Þnh ph¶i c¨n cø vµo 7 vÊn ®Ò ®Æc tr­ng cho c¸c t×nh huèng vµ c¸c c©u hái dù ®o¸n t­¬ng øng víi tõng vÊn ®Ò ®Æc tr­ng.

M« h×nh quyÕt ®Þnh lµm b¶n h­íng dÉn, b»ng viÖc lÇn l­ît ®Æt c¸c c©u hái tõ A ®Õn F. (Xem b¶ng 4.6)

Vroom vµ Yetten ®­a ra s¬ ®å c©y quyÕt ®Þnh, tr×nh bµy møc ®é tham gia cña c¸c céng sù vµo viÖc ra quyÕt ®Þnh. C¸c thùc tËp viªn ®­îc h­íng dÉn ®Ó häc c¸ch lµm viÖc tõ tr¸i sang ph¶i nh­ sau:

- Tr­íc hÕt x¸c ®Þnh chÊt l­îng quyÕt ®Þnh cã quan träng hay kh«ng ?

- Qu¶n trÞ gia cã ®ñ th«ng tin ®Ó ra quyÕt ®Þnh kh«ng ?

B¾t ®Çu tõ tr¸i sang ph¶i, b»ng c¸ch tr¶ lêi c©u hái "cã hay kh«ng", ng­êi thùc tËp cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc møc ®é tham gia cña c¸c céng sù vµo viÖc ra quyÕt ®Þnh th«ng qua "c©y quyÕt ®Þnh".

Dùa trªn ph­¬ng ph¸p cña Vroom vµ Yetten, thùc tËp viªn ®­îc häc nh÷ng kiÕn thøc c¬ së vÒ c¸ch tiÕp cËn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nh­ t×m hiÓu c¸c phong c¸ch l·nh ®¹o kh¸c nhau vµ c¸c c©u hái cÇn thiÕt ®Ó t×m hiÓu b¶n chÊt cña vÊn ®Ò.

M« h×nh nµy lµ ngÉu nhiªn bëi v× nh÷ng hµnh vi cã thÓ cã cña ng­êi l·nh ®¹o tuú thuéc vµo sù t¸c ®éng qua l¹i gi÷a nh÷ng khóc m¾c vµ sù ®¸nh gi¸ cña ng­êi l·nh ®¹o ®èi víi t×nh huèng khi gi¶i ®¸p vµo c©u hái. Nh÷ng c©u hái ®­îc ®Æt ra ®Ó tr¶ lêi tr­íc khi quyÕt ®Þnh. (Xem h×nh 4.7)

A1: B¹n tù gi¶i quyÕt vÊn ®Ò hoÆc tù quyÕt ®Þnh nhê b¹n sö dông th«ng tin b¹n cã t¹i thêi ®iÓm ®ã.

AII: B¹n cã nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt tõ cÊp d­íi, råi tù quyÕt ®Þnh gi¶i ph¸p cña vÊn ®Ò. B¹n cã thÓ hoÆc kh«ng cÇn th«ng b¸o cho cÊp d­íi biÕt cô thÓ vÊn ®Ò g× khi b¹n thu thËp th«ng tin tõ phÝa hä. Vai trß cña cÊp d­íi trong viÖc ra quyÕt ®Þnh lµ cung cÊp th«ng tin cÇn thiÕt cho b¹n h¬n lµ ®Ò xuÊt hay ®¸nh gÝa nh÷ng gi¶i ph¸p t×nh thÕ kh¸c nhau.

C1: Ban chia sÎ vÊn ®Ò víi tõng ng­êi trong sè nh÷ng cÊp d­íi tin cËy, th¨m dß ý t­ëng vµ lêi khuyªn cña hä mµ kh«ng nªn tËp hîp hä vµo mét nhãm. Sau ®ã b¹n ®­a ra quyÕt ®Þnh cã thÓ hoÆc kh«ng ph¶n ¸nh ¶nh h­ëng cña cÊp d­íi.

CII: B¹n chia sÎ vÊn ®Ò víi c¶ nhãm cÊp d­íi, thu thËp nh÷ng ý t­ëng vµ lêi khuyªn cña hä. Sau ®ã b¹n ®­a ra quyÕt ®Þnh cã thÓ hoÆc kh«ng ph¶n ¸nh ¶nh h­ëng cña cÊp d­íi.

GII: B¹n chia sÎ vÊn ®Ò víi c¶ nhãm cÊp d­íi. Cïng ®­a ra vµ ®¸nh gi¸ nh÷ng kh¶ n¨ng råi t×m c¸ch ®¹t ®­îc sù nhÊt trÝ vÒ gi¶i ph¸p. Vai trß cña b¹n nh­ lµ mét chñ to¹. B¹n kh«ng t×m c¸ch g©y ¶nh h­ëng ®Ó nhãn ph¶i thõa nhËn gi¶i ph¸p cña b¹n vµ b¹n s½n sµng chÊp nhËn vµ thùc hiÖn bÊt cø gi¶i ph¸p nµo ®­îc c¶ nhãm ñng hé.

Ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn cña Vroom - Yetten lµ quan träng do nhiÒu lý do. Mét trong nh÷ng lý do lµ nã ®­îc nh÷ng nhµ nghiªn cøu hµnh vi ®¸nh gi¸ cao. Mét lý do kh¸c lµ c¸c t¸c gi¶ tin r»ng nh÷ng ng­êi l·nh ®¹o cã kh¶ n¨ng thay ®æi c¸c phong c¸ch cña m×nh ®Ó thÝch øng víi t×nh huèng. §©y lµ ®iÓm mÊu chèt ®Ó thõa nhËn ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn theo t×nh huèng ®èi víi l·nh ®¹o. Lý do thø ba lµ hä tin t­ëng r»ng con ng­êi cã thÓ ph¸t triÓn thµnh nh÷ng nhµ l·nh ®¹o cã hiÖu qu¶ cao.

Tãm t¾t: VÊn ®Ò l·nh ®¹o vµ n©ng cao n¨ng lùc kü thuËt vµ n¨ng lùc qu¶n trÞ lµ rÊt cÇn thiÕt vµ ngµy nay cã tÇm quan träng ®èi víi tÊt c¶ c¸c ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh. Mçi doanh nghiÖp ®Òu cÇn thiÕt ph¶i ®µo t¹o n©ng cao n¨ng lùc chuyªn m«n kü thuËt theo ®¬n vÞ m×nh. Sù ph¸t triÓn trong néi bé doanh nghiÖp lµ nguån chñ yÕu cung cÊp c¸c nhµ qu¶n trÞ tµi n¨ng. C¸c nhµ qu¶n trÞ gi÷ vai trß ®Æc biÖt quan träng ®èi víi sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c nhµ doanh nghiÖp.