Gi¸o tr×nh gåm 6 ch­¬ng cã liªn quan chÆt chÏ víi nhau, bæ sung cho nhau t¹o thµnh mét c¬ cÊu hoµn chØnh.

- Ch­¬ng ®Çu: Tr×nh bµy kh¸i niÖm vµ hÖ thèng lý thuyÕt c¨n b¶n cña qu¶n trÞ nh©n sù. HÖ thèng lý thuyÕt nµy lµm nÒn t¶ng cho viÖc nghiªn cøu hµnh vi cña ng­êi lao ®éng ®Ó tõ ®ã gióp cho c¸c nhµ qu¶n trÞ nh©n sù sö dông c¸c t¸c nh©n thÝch hîp nh»m t¹o ra ®éng c¬ thóc ®Èy nh©n viªn, hoµn thµnh môc tiªu.

- Ch­¬ng thø hai: ph©n tÝch c«ng viÖc. Ch­¬ng nµy nh»m x¸c ®Þnh c¸ch thøc chi tiÕt c¸c chøc n¨ng, nhiÖm vô chÝnh chñ yÕu cña c«ng viÖc, lµm c¬ së cho viÖc tuyÓn chän nh©n viªn.

- Ch­¬ng thø ba: tuyÓn dông nh©n viªn. §©y lµ c«ng viÖc gi÷ vay trß quan träng trong ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. ViÖc tuyÓn dông nh©n viªn lµ yªu cÇu quan träng quyÕt ®Þnh cho ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp l©u dµi.

- Ch­¬ng thø t­: §µo t¹o n©ng cao n¨ng lùc chuyªn m«n kü thuËt. §µo t¹o n©ng cao n¨ng lùc chuyªn m«n kü thuËt cho tÊt c¶ mäi ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp lµ kh©u quan träng nèi liÒn qu¸ tr×nh tuyÓn dông víi qu¸ tr×nh sö dông lao ®éng cã hiÖu qu¶.

- Ch­¬ng thø n¨m: N©ng cao hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng. Ch­¬ng nµy cung cÊp cho nhµ qu¶n trÞ nh÷ng c¸ch thøc ®Ó sö dông lao ®éng cã n¨ng suÊt, chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ cao.

- Ch­¬ng thø s¸u: Mét sè vÊn ®Ò sö dông lao ®éng cña c¸c c«ng ty ®Çu t­ ë n­íc ngoµi. Ch­¬ng nµy cã liªn quan ®Õn lÜnh vùc kinh tÕ quèc tÕ trong viÖc sö dông lao ®éng. C¸c nhµ qu¶n trÞ nh©n sù cÇn ph¶i biÕt ®­îc cung c¸ch tuyÓn dông, bè trÝ, sö dông lao ®éng vµ c¸c chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng cña c¸c c«ng ty n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo n­íc ta; §©y còng lµ nh÷ng vÊn ®Ò cÇn thiÕt gióp cho c¸c nhµ doanh nghiÖp cña n­íc ta nghiªn cøu khi ®Çu t­ ra n­íc ngoµi.

KÓ tõ khi h×nh thµnh x· héi loµi ng­êi, con ng­êi biÕt hîp quÇn thµnh tæ chøc th× vÊn ®Ò qu¶n trÞ b¾t ®Çu xuÊt hiÖn. Mçi h×nh th¸i kinh tÕ x· héi ®Òu g¾n liÒn víi mét ph­¬ng thøc s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh, xu h­íng cña qu¶n trÞ ngµy cµng phøc t¹p cïng víi sù ph¸t triÓn ngµy cµng cao cña nÒn kinh tÕ x· héi. Nh­ng dï ë bÊt cø x· héi nµo vÊn ®Ò mÊu chèt cña qu¶n trÞ vÉn lµ qu¶n trÞ nh©n sù. Mét doanh nghiÖp dï cã nguån tµi chÝnh dåi dµo, nguån tµi nguyªn vËt t­ phong phó, hÖ thèng m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i ®i ch¨ng n÷a còng sÏ trë nªn v« Ých, nÕu kh«ng biÕt hoÆc qu¶n trÞ kÐm nguån tµi nguyªn nh©n sù. ChÝnh cung c¸ch qu¶n trÞ tµi nguyªn nh©n sù nµy t¹o ra bé mÆt v¨n ho¸ cña tæ chøc, t¹o ra bÇu kh«ng khÝ cã sù ®oµn kÕt gióp ®ì lÉn nhau hay lóc nµo còng c¨ng th¼ng bÊt æn ®Þnh.

Nghiªn cøu m«n qu¶n trÞ c¨n b¶n cho chóng ta n¾m ®­îc c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n cña qu¶n trÞ bao gåm:

- Chøc n¨ng ho¹ch ®Þnh

- Chøc n¨ng tæ chøc

- Chøc n¨ng l·nh ®¹o

- Chøc n¨ng kiÓm tra

NhiÒu t¸c gi¶ coi c¸c chøc n¨ng qu¶n trÞ vÒ ho¹ch ®Þnh, tæ chøc l·nh ®¹o vµ kiÓm tra lµ trung t©m vÒ c¸c cuéc bµn luËn vÒ qu¶n trÞ. Nh÷ng chøc n¨ng hîp thµnh qu¸ tr×nh qu¶n trÞ nµy, qu¸ tr×nh ®­îc hîp thµnh mét c¸ch tõ tõ ®Ó mét viÖc nµo ®ã ®Òu liªn quan ®Õn qu¶n trÞ bÊt kÓ theo kiÓu tæ chøc hay ë cÊp qu¶n trÞ nµo. Khi luËn gi¶i vÒ vÊn ®Ò nµy c¸c nhµ qu¶n trÞ Harold, Koontz vµ Cyril nãi: "Khi hµnh ®éng theo kh¶ n¨ng qu¶n trÞ cña m×nh, c¸c chñ tÞch, tr­ëng phßng, ®èc c«ng, gi¸m thÞ, tr­ëng khoa, gi¸m môc vµ nh÷ng ng­êi ®øng ®Çu c¸c c¬ quan cña chÝnh phñ ®Òu lµm cïng mét viÖc. Víi t­ c¸ch nhµ qu¶n trÞ tÊt c¶ nh÷ng ng­êi nµy phÇn nµo ®Òu tiÕn hµnh theo c«ng viÖc ®­îc hoµn thµnh cïng víi con ng­êi vµ th«ng qua con ng­êi. Víi t­ c¸ch nhµ qu¶n trÞ, mçi ng­êi trong sè hä lóc nµy hay lóc kh¸c ®Òu ph¶i ®­îc thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô ®Æc tr­ng cña nh÷ng nhµ qu¶n trÞ". ThËm chÝ mét qu¶n trÞ gia ®­îc viÖc còng sö dông c¸c chøc n¨ng qu¶n trÞ nµy, mÆc dï trong nhiÒu tr­êng hîp c¸c chøc n¨ng nµy còng ®­îc sö dông theo trùc gi¸c.

Ho¹ch ®Þnh bao hµm mét viÖc thiÕt lËp c¸c môc tiªu vµ ®èi t­îng ®èi víi tæ chøc vµ ph¸t triÓn c¸c biÓu ®å c«ng viÖc cho thÊy nh÷ng môc tiªu vµ ®èi t­îng ®ã ®­îc hoµn thµnh nh­ thÕ nµo. Khi kÕ ho¹ch ®· ®­îc h×nh thµnh th× viÖc tæ chøc trë nªn quan träng. Chøc n¨ng nµy bao hµm viÖc kÕt hîp c¸c nguån lùc víi nhau lµ con ng­êi, vèn vµ thiÕt bÞ mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt ®Ó hoµn thµnh môc tiªu. Do vËy tæ chøc bao hµm nhiÒu viÖc kÕt hîp c¸c nguån lùc.

V× vËy, qu¶n trÞ nh©n sù chÝnh lµ viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng tæ chøc cña qu¶n trÞ c¨n b¶n. Chøc n¨ng cña tæ chøc chÝnh lµ qu¶n trÞ tµi nguyªn nh©n sù, bao gåm c¸c néi dung c¬ b¶n sau ®©y:

1. Ph©n tÝch c«ng viÖc

2. TuyÓn dông nh©n viªn

3. §µo t¹o vµ n©ng cao n¨ng lùc chuyªn m«n cho nh©n viªn

4. N©ng cao hiÖu qu¶ sö dung lao ®éng th«ng qua viÖc sö dông hÖ thèng kÝch thÝch vËt chÊt vµ tinh thÇn ®èi víi nh©n viªn.

Nh­ vËy qu¶n trÞ nh©n sù g¾n liÒn víi viÖc tæ chøc, bÊt kú doanh nghiÖp nµo h×nh thµnh vµ ho¹t ®éng th× ®Òu ph¶i cã bé phËn tæ chøc.

V× vËy viÖc qu¶n trÞ nh©n sù lµ qu¶n trÞ tµi nguyªn nh©n sù cïng víi viÖc ph©n tÝch c«ng viÖc, tuyÓn dông nh©n viªn, ®µo t¹o vµ n©ng cao n¨ng lùc chuyªn m«n nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng mét c¸ch tèt nhÊt ®Ó thùc hiÖn môc tiªu cña tæ chøc (Xem h×nh 1.1)

S¬ ®å trªn m« t¶ néi dung cña qu¶n trÞ nh©n sù chÝnh lµ thùc hiÖn chøc n¨ng tæ chøc. §èi víi mäi lo¹i h×nh cña doanh nghiÖp ®Òu ph¶i qu¶n trÞ tµi nguyªn nh©n sù, nh­ng møc ®é phøc t¹p cña c¸c néi dung phô thuéc vµo tÝnh chÊt vµ qui m« cña tõng lo¹i h×nh kinh doanh.

Bé phËn qu¶n trÞ nh©n sù ®ãng vai trß chñ yÕu trong viÖc qu¶n lý chÝnh s¸ch, nh»m ®¶m b¶o r»ng chÝnh s¸ch do Nhµ n­íc qui ®Þnh ®­îc thùc hiÖn ®óng vµ ®Çy ®ñ trong doanh nghiÖp. Bé phËn qu¶n trÞ nh©n sù cßn ®Ò ra vµ gi¶i quyÕt c¸c chÝnh s¸ch trong ph¹m vi cña doanh nghiÖp nh»m thùc hiÖn môc tiªu cña tæ chøc. ChÝnh s¸ch nh©n sù ®­îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc cè vÊn cho ng­êi ®øng ®Çu tæ chøc trong viÖc ®Ò ra vµ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn con ng­êi trong doanh nghiÖp.

Mét bé phËn nµo ®ã trong doanh nghiÖp cã thÓ cã vÊn ®Ò c«ng nh©n bá viÖc, bé phËn cã tû lÖ c«ng nh©n v¾ng mÆt cao, bé phËn kh¸c cã vÊn ®Ò th¾c m¾c vÒ chÕ ®é phô cÊp... Trong tÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò trªn, ng­êi phôc tr¸ch vÒ nh©n sù vµ nh©n viªn bé phËn nh©n sù n¾m v÷ng chÝnh s¸ch nh©n sù cña Nhµ n­íc vµ doanh nghiÖp ®¶m nhËn viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò khã kh¨n cô thÓ vµ t­ vÊn cho ng­êi ®øng ®Çu doanh nghiÖp gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò phøc t¹p. Nh­ vËy bé phËn qu¶n trÞ nh©n sù ®ãng vai trß t­ vÊn cho c¸c nhµ qu¶n trÞ.

Vai trß cung cÊp c¸c dÞch vô tuyÓn dông, ®µo t¹o vµ phóc lîi cho c¸c bé phËn kh¸c cña qu¶n trÞ nh©n sù. Ch¼ng h¹n nh­ qu¶n trÞ nh©n sù gióp ®ì c¸c bé phËn kh¸c trong viÖc tuyÓn mé tr¾c nghiÖm vµ tuyÓn chän nh©n viªn. Do tÝnh chÊt chuyªn m«n ho¸, nªn qu¶n trÞ nh©n sù thùc hiÖn hay t­ vÊn phÇn lín c«ng viÖc nh©n sù sÏ cã hiÖu qu¶ h¬n c¸c bé phËn kh¸c ®¶m nhiÖm. Th­êng kh«ng mÊy khi c¸c bé phËn kh¸c ®øng ra trùc tiÕp lµm c¸c chøc n¨ng cña qu¶n trÞ nh©n sù, c¸c bé phËn kh¸c còng nhê bé ph©n qu¶n trÞ nh©n sù cung cÊp c¸c dÞch vô liªn quan ®Õn viÖc qu¶n trÞ nh©n viªn. QuyÕt ®Þnh viÖc tuyÓn chän nh©n viªn trong ®iÒu kiÖn c¬ chÕ thÞ tr­êng lµ do c¸c bé phËn chuyªn m«n quyÕt ®Þnh, nh­ng ®Ó cã ®Çy ®ñ c¸c th«ng tin cho viÖc quyÕt ®Þnh lµ do bé phËn dÞch vô qu¶n trÞ nh©n sù cung cÊp.

Ngoµi ra, c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o ®Òu ®­îc bé phËn nh©n viªn s¾p ®Æt kÕ ho¹ch vµ tæ chøc vµ th­êng ®­îc c¸c bé phËn kh¸c tham kh¶o ý kiÕn.

Bé phËn qu¶n trÞ nh©n sù còng qu¶n lý c¸c ch­¬ng tr×nh l­¬ng h­u, l­¬ng bæng, an toµn lao ®éng. L­u tr÷ vµ b¶o qu¶n c¸c hå s¬ nh©n viªn cã hiÖu qu¶, gióp cho c¸c bé phËn kh¸c ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c viÖc hoµn thµnh c«ng viÖc cña nh©n viªn.

Bé phËn qu¶n trÞ nh©n sù ®¶m nhËn chøc n¨ng kiÓm tra quan träng b»ng c¸ch gi¸m s¸t, c¸c bé phËn kh¸c ®¶m b¶o viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch, c¸c ch­¬ng tr×nh thuéc vÒ nh©n sù ®· ®Ò ra hay kh«ng.

KiÓm tra c¸c thñ tôc, kiÓm tra c¸c bé phËn kh¸c ®¸nh gi¸ thµnh tÝch nh©n viªn cã ®óng kh«ng, hay cã bá sãt mét phÇn thµnh tÝch nµo ®ã hay kh«ng.

Trong c«ng tr×nh nghiªn cøu ban ®Çu ë Hawthorne Mü, c¸c chuyªn viªn gi¸m ®Þnh ®· gi¶ ®Þnh r»ng viÖc t¨ng c­êng chiÕu s¸ng sÏ lµm t¨ng s¶n l­îng. Ng­êi ta lÊy ra hai nhãm c«ng nh©n ®Ó nghiªn cøu lµ: Nhãm thùc nghiÖm lµm viÖc víi c¸c møc chiÕu s¸ng thay ®æi vµ nhãm kiÓm tra lµm viÖc d­íi ®iÒu kiÖn ¸nh s¸ng b×nh th­êng trong nhµ m¸y. Khi c­êng ®é ¸nh s¸ng t¨ng lªn, s¶n l­îng cña nhãm thùc nghiÖm t¨ng lªn ®óng nh­ dù ®o¸n. Song, thËt kh«ng ngê s¶n l­îng cña nhãm kiÓm tra còng t¨ng lªn mµ kh«ng hÒ t¨ng ¸nh s¸ng.

Nh»m gi¶i thÝch c¸c vÊn ®Ò nµy vµ c¸c kÕt qu¶ tr¾c nghiÖm l¹ lïng kh¸c, c¸c chuyªn viªn gi¸m ®Þnh quyÕt ®Þnh ®i s©u nghiªn cøu thªm. Hä thÊy r»ng, ngoµi nh÷ng thay ®æi vÒ kü thuËt vµ vËt chÊt cÇn nghiªn cøu thªm mét sè vÊn ®Ò vÒ hµnh vi, v× vËy Mayo vµ c¸c ®ång nghiÖp cña «ng ®­îc mêi ®Õn céng t¸c.

Mayo b¾t ®Çu thùc nghiÖm víi mét nhãm phô n÷ lµm viÖc l¾p r¸p c¸c rele ®iÖn tho¹i. Sau h¬n 1 n¨m r­ìi tiÕn hµnh thùc nghiÖm c¸c nhµ nghiªn cøu cña Mayo ®· c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lµm viÖc cña n÷ c«ng nh©n, nh­ qui ®Þnh chÝnh thøc cho c¸c kú nghØ, c¸c buæi ¨n tr­a t¹i nhµ m¸y vµ tuÇn lµm viÖc ng¾n h¬n. KÕt qu¶ cho thÊy s¶n l­îng cña nhãm nµy t¨ng lªn. Tr­íc kÕt qu¶ thu ®­îc nhãm nghiªn cøu quay l¹i huû bá nh÷ng qui ®Þnh, quay trë l¹i ®iÒu kiÖn lµm viÖc nh­ tr­íc lóc thùc nghiÖm. Sù thay ®æi nµy dù kiÕn ¶nh h­ëng ®Õn tiªu cùc vµ lµm gi¶m s¶n l­îng. ThÕ nh­ng s¶n l­îng cña hä l¹i t¨ng lªn rÊt cao.

§Ó gi¶i thÝch vÊn ®Ò nµy kh«ng thÓ xem xÐt c¸c khÝa c¹nh s¶n xuÊt thùc nghiÖm mµ ph¶i xem xÐt yÕu tè con ng­êi. Do nhãm thùc nghiÖm tËp trung chó ý nhiÒu ®Õn khÝa c¹nh con ng­êi nªn c¸c n÷ c«ng nh©n c¶m thÊy m×nh lµ bé phËn quan träng trong c«ng ty. Hä kh«ng cßn tù coi m×nh lµ nh÷ng c¸ nh©n riªng lÏ lµm viÖc chØ víi ý nghÜa lµ gÇn gñi vÒ thÓ x¸c. Thay vµo ®ã hä buéc ph¶i trë thµnh c¸c thµnh viªn tÝch cùc cña nhãm lµm viÖc ¨n ý vµ g¾n bã víi nhau. Nh÷ng mèi quan hÖ võa ph¸t triÓn ®· t¨ng thªm c¶m gi¸c vÒ sù g¾n bã, n¨ng lùc vµ thµnh c«ng. Nh÷ng nhu cÇu hiÖn nay ch­a ®­îc tho¶ m·n n¬i lµm viÖc, nay ®­îc thùc hiÖn, lµm cho hä lµm viÖc h¨ng h¸i h¬n vµ cã hiÖu qu¶ h¬n tr­íc.

Nhãm nghiªn cøu cña Mayo më réng viÖc nghiªn cøu nµy b»ng c¸ch pháng vÊn 20 ngµn c«ng nh©n. C¸ch pháng vÊn b»ng c¸c c©u hái s¾p xÕp, kh«ng cã hiÖu qu¶ v× g©y phiÒn phøc cho hä. ViÖc chuyÓn qua ®Ò c«ng nh©n tù nãi chuyÖn tho¶i m¸i cã t¸c dông nhÊt ®Þnh.

1- C«ng nh©n cã c¬ héi nãi nh÷ng g× hä muèn nãi. Khi nhiÒu kiÕn nghÞ cña hä ®­îc thùc hiÖn, c«ng nh©n b¾t ®Çu c¶m thÊy nhµ qu¶n trÞ ®· coi träng hä víi t­ c¸ch c¸ nh©n vµ t­ c¸ch nhãm. Lóc ®ã hä sÏ tham gia tÝch cùc vµo ho¹t ®éng cña nhµ m¸y vµ kh«ng thùc hiÖn nh÷ng viÖc lµm kh«ng chÝnh ®¸ng.

2- Chó ý nghiªn cøu mèi quan hÖ gi÷a con ng­êi víi con ng­êi. Qua viÖc nghiªn cøu ng­êi ta nhËn thÊy nh©n tè cã ý nghÜa nhÊt ¶nh h­ëng ®Õn n¨ng suÊt cña tæ chøc chÝnh thøc vµ mèi quan hÖ lªn nh©n c¸ch ®­îc ph¸t triÓn trªn c¬ së c«ng viÖc. Khi nhãm kh«ng chÝnh thøc trë nªn kh«ng ®ång nhÊt víi bé m¸y qu¶n trÞ th«ng qua ch­¬ng tr×nh pháng vÊn th× n¨ng suÊt t¨ng lªn. Khi môc ®Ých riªng cña c«ng nh©n ®èi lËp víi môc tiªu qu¶n trÞ, nh­ c«ng nh©n bÞ gi¸m s¸t g¾t gao, kiÓm tra nh÷ng viÖc kh«ng chÝnh ®¸ng th× n¨ng suÊt ®¹t thÊp vµ gi¶m xuèng.

Quan ®iÓm cho r»ng con ng­êi bÞ thèng trÞ bëi c¸c nhu cÇu sinh lý vµ an toµn, cho nªn chØ muèn lµm gi¶ ¨n thËt cµng nhiÒu cµng tèt. Do ®ã giíi qu¶n trÞ ®· tæ chøc c«ng viÖc dùa trªn quan ®iÓm coi c«ng nh©n nãi chung lµ mét ®¸m h¹ tiÖn. Mayo cho r»ng bÖnh ®éc ®o¸n, ®Þnh kiÕn, bæn phËn do thuyÕt h¹ tiÖn sinh ra.

ThuyÕt h¹ tiÖn cña Mayo cã t¸c dông më ®­êng cho Douglas Mc.Gregor ph¸t triÓn "thuyÕt X vµ thuyÕt Y" cæ ®iÓn. Douglas Mc.Gregor cho r»ng tæ chøc truyÒn thèng víi t­ c¸ch ra quyÕt ®Þnh tËp trung ho¸, h×nh th¸p qu¶n trÞ ng­êi trªn kÎ d­íi cña nã, vµ sù kiÓm so¸t tõ bªn ngoµi, dùa trªn nh÷ng ®Þnh kiÕn b¶n chÊt vµ ®éng c¬ thóc ®Èy con ng­êi. Nh÷ng ®Þnh kiÕn nµy t­¬ng tù nh­ "ThuyÕt h¹ tiÖn" cña Mayo.

ThuyÕt X cho r»ng hÇu hÕt mäi ng­êi vÉn thÝch bÞ chØ huy nhiÒu h¬n, chø kh«ng muèn g¸nh v¸c nhiÖm vô vµ muèn ®­îc an phËn lµ trªn hÕt. Cïng víi triÕt lý nµy lµ niÒm tin t­ëng r»ng con ng­êi bÞ thóc ®Èy bëi tiÒn b¹c, bæng léc vµ sù ®e do¹ trõng ph¹t.

Nh÷ng nhµ qu¶n trÞ chÊp nhËn quan ®iÓm cña thuyÕt X ®· thö c¬ cÊu, kiÓm tra vµ gi¸m s¸t chÆt chÏ nh©n viªn cña hä. Hä thÊy r»ng sù kiÓm so¸t tõ bªn ngoµi hoµn toµn thÝch hîp khi lµm viÖc víi nh÷ng ng­êi ch­a ®ñ tin cËy, thiÕu tr¸ch nhiÖm vµ sù chÝn ch¾n.

Sau khi m« t¶ thuyÕt X, Douglas Mc.Gregor b¨n kho¨n, liÖu quan ®iÓm ®ã vÒ b¶n chÊt con ng­êi cã ®óng kh«ng vµ thùc tiÔn qu¶n trÞ dùa trªn quan ®iÓm ®ã cã thÝch hîp trong nhiÒu t×nh huèng ngµy nay kh«ng? Trong x· héi d©n chñ víi tr×nh ®é gi¸o dôc vµ møc sèng ngµy cµng t¨ng, th× cµng cã nhiÒu hµnh vi chÝn ch¾n kh«ng? Khi nghiªn cøu kü hÖ thèng ph©n cÊp nhu cÇu cña Maslow, Douglas Mc.Gregor kÕt luËn r»ng nh÷ng quan ®iÓm cña thuyÕt X nÕu mang øng dông réng r·i th× th­êng kh«ng chÝnh x¸c vµ ph­¬ng ph¸p qu¶n trÞ ph¸t triÓn th× nh÷ng quan ®iÓm nµy cã thÓ bÞ thiÖt h¹i trong viÖc t¹o ra hÖ ®éng c¬ cña nhiÒu ng­êi cïng lµm viÖc v× môc ®Ých tæ chøc. Theo Douglas Mc.Gregor, c¸ch qu¶n trÞ b»ng chØ ®¹o vµ kiÓm tra cã thÓ kh«ng thµnh c«ng v× ®ã lµ ph­¬ng ph¸p cßn mê mÞt ®èi víi viÖc t¹o ®éng c¬ cho nh÷ng ng­êi cã nhu cÇu sinh lý vµ an toµn ®­îc tho¶ m·n ®óng møc vµ c¸c nhu cÇu x· héi ®­îc t«n träng vµ tù kh¼ng ®Þnh m×nh ®ang trë nªn chiÕm ­u thÕ.

Douglas Mc.Gregor thÊy r»ng qu¶n trÞ cÇn nh÷ng thùc tÕ trªn sù hiÓu biÕt chÝnh x¸c h¬n vÒ ®éng c¬ thóc ®Èy con ng­êi, «ng ®· ph¸t triÓn lý thuyÕt cã tÝnh chÊt t×nh thÕ vÒ hµnh vi con ng­êi gäi lµ thuyÕt Y. ThuyÕt nµy cho r»ng con ng­êi vÒ b¶n chÊt kh«ng l­êi biÕng vµ ®¸ng ngê vùc. Con ng­êi vÒ c¬ b¶n cã thÓ tù ®Þnh h­íng vµ s¸ng t¹o trong c«ng viÖc nÕu ®­îc thóc ®Èy hîp lý. Do ®ã nhiÖm vô chñ yÕu cña nhµ qu¶n trÞ lµ kh¬i dËy tiÒm n¨ng nµy ë con ng­êi. Nh÷ng ng­êi cã ®éng c¬ hîp lý cã thÓ ®¹t ®­îc môc ®Ých riªng cña hä tèt nhÊt b»ng c¸ch h­íng nh÷ng cè g¾ng cña chÝnh hä vµo viÖc hoµn thµnh c¸c môc tiªu cña tæ chøc. (xem b¶ng 1.2)

Chris Argyris thõa nhËn r»ng sù kh¸c nhau gi÷a th¸i ®é vµ hµnh vi A vµ B ®Ó bæ sung cho thuyÕt X vµ Y. ThÓ thøc A biÓu ®¹t hµnh vi phï hîp víi thuyÕt X; thÓ thøc B biÓu ®¹t hµnh vi phï hîp víi thuyÕt Y. Hµnh vi cña thÓ thøc A ®­îc ®Æc tr­ng b»ng sù gi¸m s¸t chÆt chÏ vµ tr×nh ®é cÊu tróc cao. Hµnh vi thÓ thøc B lµ c¸ nh©n béc lé t×nh c¶m, cëi më, thùc hiÖn thÝ nghiÖm vµ gióp ®ì nh÷ng ng­êi kh¸c thùc hiÖn hµnh vi nµy. XA vµ YB th­êng xuyªn kÕt hîp víi nhau trong cuéc sèng hµng ngµy, nh­ng chóng kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i lu«n lu«n lµm nh­ vËy. Trong ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh hµnh vi thÓ thøc A cã thÓ ®i víi thuyÕt Y, hoÆc thÓ thøc B ®i víi thuyÕt X. Do ®ã, XA vµ YB th­êng hay ®i víi nhau, nh­ng trong tõng tr­êng hîp cô thÓ cã thÓ lµ XB vµ YA. Khi sö dông thÓ thøc hµnh vi A nhµ qu¶n trÞ ph¶i cè t¹o ra vµ lµm chuyÓn ho¸ XA thµnh YB.

Nhµ qu¶n trÞ th­êng cã th¸i ®é ngê vùc c¸c nhãm ng­êi kh«ng chÝnh thøc cã thÕ lùc do chóng cã søc ¶nh h­ëng ®Õn tiÒm tµng ®Õn viÖc kiÓm so¸t hµnh vi cña c¸c thµnh viªn vµ c¶ n¨ng suÊt lao ®éng. Nhãm ng­êi nµy cã søc m¹nh tõ ®Çu ®Ó chi phèi hµnh vi? Theo George C.Homans m« h×nh c¸c hÖ thèng x· héi cã thÓ cã Ých ®èi víi c¸c nhµ qu¶n trÞ. Ba yÕu tè trong mét hÖ thèng x· héi lµ:

1- Ho¹t ®éng: lµ nh÷ng nhiÖm vô mµ con ng­êi thùc hiÖn

2- T¸c ®éng qua l¹i: lµ c¸c hµnh vi diÔn ra gi÷a mäi ng­êi trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô Êy.

3- T×nh c¶m: lµ nh÷ng th¸i ®é ph¸t sinh gi÷a c¸c c¸ nh©n vµ bªn trong c¸c nhãm. Homans lËp luËn r»ng, mÆc dï nh÷ng kh¸i niÖm nµy lµ t¸ch biÖt nhau nh­ng chóng cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. Sù thay ®æi bÊt kú mét yÕu tè nµy sÏ dÉn ®Õn sù thay ®æi cña hai yÕu tè kia. (xem h×nh 1.3)

H×nh 1.3. Sù phô thuéc lÉn nhau cña ho¹t ®éng t¸c ®éng qua l¹i vµ t×nh c¶m.

Trong tæ chøc ho¹t ®éng, t¸c ®éng qua l¹i vµ t×nh c¶m nhÊt ®Þnh lµ tÊt yÕu hoÆc ®ßi hái ph¶i cã ë nh÷ng thµnh viªn cña nã ®Ó nã tån t¹i ®­îc. C¸c c«ng viÖc (ho¹t ®éng) ®­îc bè trÝ ®ßi hái mäi ng­êi ph¶i lµm viÖc cïng víi nhau (t¸c ®éng qua l¹i). Nh÷ng c«ng viÖc nµy ph¶i tho¶ m·n ®Çy ®ñ (t×nh c¶m) ®Ó mäi ng­êi tiÕp tôc thùc hiÖn chóng. Khi mäi ng­êi t¸c ®éng qua l¹i trong c«ng viÖc cña m×nh, hä ph¸t triÓn t×nh c¶m ®èi víi nhau. Khi ng­êi ta t¨ng c­êng t¸c ®éng qua l¹i víi ng­êi kh¸c, nh÷ng t×nh c¶m tÝch cùc sÏ ph¸t triÓn. T×nh c¶m tÝch cùc cµng cã nhiÒu ng­êi h­íng ®Õn t¸c ®éng qua l¹i víi ng­êi kh¸c. T×nh c¶m cã thÓ trë thµnh mét qu¸ tr×nh t¨ng dÇn cho ®Õn khi ®¹t ®­îc sù c©n b»ng. Khi qu¸ tr×nh t¨ng dÇn nµy tiÕp tôc xuÊt hiÖn xu thÕ khiÕn cho c¸c thµnh viªn cña nhãm trë nªn gièng nhau h¬n trong c¸c ho¹t ®éng cña nh÷ng t×nh c¶m, c«ng viÖc ®· lµm cña hä. Nhãm h­íng vµo nh÷ng ho¹t ®éng mong muèn vµ chuÈn mùc chØ râ mäi ng­êi trong nhãm ph¶i h­íng ®Õn c¸ch xö sù nh­ thÕ nµo trong hoµn c¶nh ®Æc thï.

Nhãm cã thÓ cã søc Ðp g©y ¶nh h­ëng khi nã ®¹t ®­îc sù nhÊt trÝ trong nhËn thøc vµ hµnh vi cña mäi ng­êi lµ hÕt søc râ rµng. Nhãm ng­êi lao ®éng kh«ng chÝnh thøc cã ¶nh h­ëng m¹nh kh«ng ph¶i lµ ®iÒu tai h¹i ®èi víi c¸c tæ chøc. Theo Mayo, c¸c nhãm nµy cã thÓ thµnh nh÷ng ®éng lùc m¹nh mÏ trong viÖc thùc hiÖn c¸c môc ®Ých tæ chøc nªn hä thÊy môc tiªu riªng cña m×nh ®­îc tho¶ m· chØ khi biÕt lµm viÖc v× môc tiªu cña tæ chøc.

ThuyÕt X cã lÏ kh«ng cßn thÝch hîp l©u n÷a, nh­ng thùc tÕ nã vÉn cßn tån t¹i lµ mét thùc tÕ phæ biÕn. Khi ph©n tÝch t×nh huèng Chris Argyris ®· so s¸nh c¸c gi¸ trÞ thuéc vÒ bé m¸y quan liªu h×nh th¸p, bé phËn tæ chøc ph¶n ¸nh nh÷ng quan ®iÓm cña thuyÕt X vÒ con ng­êi, víi hÖ thèng d©n chñ ph¶n ¸nh quan ®iÓm cña thuyÕt Y vÒ con ng­êi. (xem h×nh 1.4)

Theo Argyris, thùc tÕ c¸c nhµ qu¶n trÞ quan liªu h×nh th¸p vÉn cßn thèng trÞ hÇu hÕt ë c¸c tæ chøc ®· ®Ò ra rÊt nhiÒu vÊn ®Ò qu¶n trÞ nh©n sù. NÕu theo thêi gian con ng­êi ph¸t triÓn thµnh nh÷ng ng­êi tr­ëng thµnh, cã b¶y sù thay ®æi diÔn ra trong nh©n c¸ch con ng­êi.

1 - C¸c c¸ nh©n vËn ®éng tõ tr¹ng th¸i thô ®éng nh­ trÎ con tíi tr¹ng th¸i ho¹t ®éng t¨ng lªn nh­ ng­êi lín.

2 - C¸c c¸ nh©n ph¸t triÓn tõ tr¹ng th¸i phô thuéc vµo ng­êi kh¸c khi lµ trÎ con ®Õn tr¹ng th¸i ®éc lËp vÒ mÆt quan hÖ khi lµ ng­êi lín.

3 - C¸c c¸ nh©n xö sù theo mét vµi cung c¸ch khi lµ trÎ con, nh­ng víi t­ c¸ch ng­êi lín, hä cã thÓ xö sù theo nhiÒu c¸ch.

4 - C¸c c¸ nh©n cã nh÷ng ý thÝch thÊt th­êng, bÊt chît vµ n«ng næi khi lµ trÎ con, nh­ng khi lµ ng­êi lín hä ph¸t triÓn nh÷ng ý thøc s©u s¾c h¬n vµ m¹nh h¬n.

5 - TriÓn väng vÒ thêi gian phÝa tr­íc cña trÎ em rÊt ng¾n, chØ gåm cã hiÖn t¹i, nh­ng khi chóng ®Õn ®é tr­ëng thµnh, triÓn väng thêi gian t¨ng lªn, bao gåm c¶ qu¸ khø vµ t­¬ng lai.

6 - C¸c c¸ nh©n víi t­ c¸ch trÎ con th× thuéc quyÒn mäi ng­êi, nh­ng khi hä chuyÓn lªn nh÷ng c­¬ng vi ngang b»ng hoÆc cao h¬n so víi nh÷ng ng­êi kh¸c khi hä lµ ng­êi lín.

7 - Víi t­ c¸ch trÎ con c¸c c¸ nh©n thiÕu hiÓu biÕt vÒ "c¸i t«i", nh­ng víi t­ c¸ch ng­êi lín hä kh«ng chØ nhËn thøc ®­îc "c¸i t«i" mµ cßn kiÓm so¸t ®­îc "c¸i t«i".

Argyris ®­a ra ý kiÕn cho r»ng, nh÷ng thay ®æi nµy cã tÝnh chÊt liªn tôc, mét nh©n c¸ch lµnh m¹nh ph¸t triÓn theo thêi gian liªn tôc tõ ch­a tr­ëng thµnh ®Õn tr­ëng thµnh. (xem b¶ng 1.5)

Nh÷ng thay ®æi nµy chØ lµ nh÷ng xu thÕ chung, nh­ng chóng còng phÇn nµo lµm s¸ng tá néi dung cña sù tr­ëng thµnh. V× vËy k×m h·m nh÷ng ng­êi thiÕu sù chÝnh ch¾n lµ c«ng viÖc th­êng xuyªn cña tæ chøc chÝnh thøc.

Theo Argyris c¸c lý thuyÕt qu¶n trÞ cæ ®iÓn dùa trªn c¸c quan ®iÓm thuyÕt X, th­êng chiÕm ­u thÕ, giíi qu¶n trÞ th­êng t¹o ra c¸c vai trß kiÓu trÎ con cho nh÷ng ng­êi lµm c«ng, g©y tæn h¹i ®Õn sù ph¸t triÓn tù nhiªn. C«ng viÖc th­êng ®­îc thiÕt kÕ ë tr×nh ®é thÊp nh­ thÕ nµo ®­îc minh ho¹ rÊt râ qua tr­êng hîp sö dông thµnh c«ng nh÷ng ng­êi thî chËm ph¸t triÓn trÝ tuÖ vµo nh÷ng c«ng viÖc tr×nh ®é thÊp. Trong qu¸ tr×nh qu¶n trÞ viÖc khã kh¨n lµ t¹o ra ®­îc bÇu kh«ng khÝ lµm viÖc trong ®ã mäi ng­êi cã c¬ héi ph¸t triÓn vµ tr­ëng thµnh víi t­ c¸ch c¸ nh©n, c¸c thµnh viªn cña nhãm, b»ng c¸ch tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu cña hä, trong khi vÉn lµm viÖc v× sù thµnh c«ng cña tæ chøc. Ph¶i tin r»ng vÒ c¬ b¶n con ng­êi cã thÓ ®Þnh h­íng vµ s¸ng t¹o trong c«ng viÖc, nÕu ®­îc thóc ®Èy bëi ®éng c¬ hîp lý, vµ do ®ã, viÖc qu¶n trÞ dùa trªn c¬ së quan ®iÓm thuyÕt Y sÏ cã lîi h¬n cho c¸ nh©n vµ tæ chøc.

Qua nhiÒu lÇn thùc nghiÖm ng­êi ta ®· ph¸t hiÖn ra viÖc më réng tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n lµ cã lîi cho c¶ c«ng nh©n vµ doanh nghiÖp. §iÒu ®ã ®em l¹i cho ng­êi cã c¬ héi ph¸t triÓn vµ tr­ëng thµnh, vµ trªn thùc tÕ, gióp hä tho¶ m·n nhiÒu h¬n chÝnh nh÷ng nhu cÇu sinh lý vµ an toµn, vµ ®Õn l­ît chóng c¸c nhu cÇu l¹i thóc ®Èy hä vµ cho phÐp hä huy ®éng nhiÒu h¬n n÷a tiÒm n¨ng cña m×nh vµo c«ng viÖc hoµn thµnh c¸c môc tiªu cña tæ chøc.

Nh÷ng nhu cÇu nh­ t«n träng, tù kh¼ng ®Þnh m×nh d­êng nh­ trë nªn quan träng h¬n khi con ng­êi tr­ëng thµnh, Herzberg ®· tËp trung nghiªn cøu lÜnh vùc nµy. Nhê nh÷ng nghiªn cøu nµy, ®· ph¸t triÓn thuyÕt kÝch thÝch ®éng c¬ lµm viÖc, gîi lªn nhiÒu vÊn ®Ò cho nhµ qu¶n trÞ vµ nh÷ng cè g¾ng cña hä nh»m sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån nh©n lùc.

Ph©n tÝch d÷ liÖu thu thËp ®­îc tõ c¸c cuéc pháng vÊn, Herzberg kÕt luËn r»ng, con ng­êi cã hai lo¹i nhu cÇu c¬ b¶n, ®éc lËp víi nhau vµ ¶nh h­ëng tíi hµnh vi theo nh÷ng c¸ch kh¸c nhau. ¤ng cho r»ng, khi con ng­êi c¶m thÊy kh«ng tho¶ m·n víi c«ng viÖc cña m×nh hä rÊt lo l¾ng vÒ m«i tr­êng hä ®ang lµm viÖc. MÆt kh¸c, khi c¶m thÊy hµi lßng vÒ c«ng viÖc th× con ng­êi l¹i quan t©m ®Õn chÝnh c«ng viÖc. Herzberg ®· gäi lo¹i nhu cÇu ®Çu tiªn lµ m«i tr­êng hoÆc c¸c nh©n tè b¶o tr×. M«i tr­êng v× chóng m« t¶ m«i tr­êng con ng­êi hoÆc b¶o ®¶m chøc n¨ng s¬ ®¼ng lµ ng¨n ngõa sù ch¸n n¶n c«ng viÖc, b¶o tr× v× chóng kh«ng bao giê ®­îc tho¶ m·n hoµn toµn, chóng ph¸i ®­îc tiÕp tôc duy tr×. ¤ng gäi lµ lo¹i nhu cÇu thø hai lµ ®éng c¬ thóc ®Èy v× d­êng nh­ nã cã hiÖu qu¶ trong viÖc kÝch thÝch con ng­êi thùc hiÖn c«ng viÖc tèt h¬n.

- C¸c nh©n tè m«i tr­êng: C¸c chÝnh s¸ch cña doanh nghiÖp vµ c«ng t¸c qu¶n trÞ, gi¸m s¸t c¸c ®iÒu kiÖn lµm viÖc, c¸c quan hÖ lªn nh©n c¸ch, vÞ thÕ vµ sù an toµn cã thÓ coi lµ c¸c nh©n tè b¶o tr×. C¸c nh©n tè m«i tr­êng nµy chóng liªn quan ®Õn c¸c ®iÒu kiÖn nh»m thùc hiÖn c«ng viÖc. ¤ng cho r»ng, c¸c yÕu tè m«i tr­êng kh«ng t¹o ra sù t¨ng tr­ëng kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña c«ng nh©n, chóng chØ ng¨n chÆn nh÷ng tæn thÊt do nh÷ng h¹n chÕ cña c«ng viÖc g©y ra khi c«ng nh©n vËn hµnh c«ng viÖc.

- C¸c ®éng c¬ thóc ®Èy: C¸c nh©n tè lµm tho¶ m·n nh÷ng c¶m gi¸c vÒ thµnh tÝch, sù tr­ëng thµnh nghÒ nghiÖp vµ sù thõa nhËn r»ng ai còng cã thÓ cã kinh nghiÖm trong c«ng viÖc vµ tuú theo møc ®é khã kh¨n vµ ph¹m vi ®Òu ®­îc coi nh­ c¸c ®éng c¬ thóc ®Èy. Gäi lµ thóc ®Èy v× nh÷ng yÕu tè nµy cã kh¶ n¨ng g©y ¶nh h­ëng tÝch cùc ®Õn sù tho¶ m·n nghÒ nghiÖp, th­êng dÉn ®Õn n©ng cao tæng s¶n phÈm ®Çu ra cña ng­êi ®ã (xem b¶ng 1.6)

Nghiªn cøu ®éng c¬ thóc ®Èy vµ hµnh vi lµ vÊn ®Ò hÕt søc cÇn thiÕt ®Ó hiÓu b¶n chÊt con ng­êi nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng. NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña yÕu tè con ng­êi trong c¸c tæ chøc, chóng ta cÇn ph¶i t×m hiÓu vÒ mét lý thuyÕt cã thÓ gióp c¸c nhµ qu¶n trÞ nh©n sù cã thÓ hiÓu ®­îc hµnh vi cña con ng­êi, nh»m hiÓu ®­îc nguyªn nh©n dÉn ®Õn hµnh vi mµ cßn dù ®o¸n nh÷ng thay ®æi vµ khèng chÕ hµnh vi t¸c ®éng xÊu ®Õn ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp.

Hµnh vi vÒ c¬ b¶n lµ ho¹t ®éng cã h­íng ®Ých. Hµnh vi cña chóng ta nãi chung lµ lµ do mong muèn ®¹t ®­îc mét môc ®Ých nµo ®ã thóc ®Èy. Mçi c¸ nh©n kh«ng ph¶i lóc nµo còng hiÓu biÕt mét c¸ch cã ý thøc môc ®Ých. TÊt c¶ chóng ta ®· nhiÒu lÇn tù hái "T¹i sao m×nh l¹i lµm nh­ thÕ?" lý do lµ hµnh vi cña chóng ta kh«ng ph¶i lóc nµo còng râ rµng trong trÝ ãc. Nh÷ng ®éng c¬ thóc ®Èy nh÷ng kiÓu hµnh vi c¸ nh©n b¶n n¨ng "c¸ tÝnh" lµ h­íng tíi mét tiÒm thøc víi møc ®é ®¸ng kÓ vµ v× vËy kh«ng thÓ dÔ dµng kiÓm tra, ®¸nh gi¸.

Kh«ng ph¶i lóc nµo con ng­êi còng nhËn thøc ®­îc mäi ®iÒu hä muèn, do ®ã nhiÒu hµnh ®éng cña con ng­êi chÞu ¶nh h­ëng cña c¸c ®éng c¬ tiÒm thøc hoÆc c¸c nhu cÇu. §éng c¬ cña hÇu hÕt mäi ng­êi vµ kÕt cÊu phøc t¹p, nhiÒu líp vµ lín lao. Mét phÇn quan träng cña ®éng c¬ cña con ng­êi Èn d­íi vÎ bÒ ngoµi, nghÜa lµ kh«ng ph¶i lu«n lu«n râ rµng. NhiÒu khi chØ mét phÇn nhá cña ®éng c¬ cña mét ng­êi lµ cã thÓ thÊy râ ®­îc hoÆc chÝnh ng­êi ®ã nhËn thøc ®­îc. §iÒu ®ã cã thÓ lµ do c¸ nh©n thiÕu sù nhËn thøc néi t©m cña m×nh.

§¬n vÞ c¬ së cña hµnh vi lµ ho¹t ®éng. Toµn bé hµnh vi lµ mét chuçi hµnh ®éng. Lµ con ng­êi chóng ta lu«n cã sù ho¹t ®éng nh­ ®i bé, nãi chuyÖn, ¨n, ngñ, lµm viÖc... Trong nhiÒu tr­êng hîp cô thÓ chóng ta th­êng thùc hiÖn nhiÒu hµnh ®éng cïng mét lóc nh­ nãi chuyÖn trong khi ®i bé hoÆc l¸i xe ®Õn n¬i lµm viÖc. BÊt cø lóc nµo chóng ta còng cã thÓ thay ®æi hµnh ®éng hoÆc tæ hîp hµnh ®éng vµ b¾t ®Çu lµm viÖc kh¸c. §iÒu nµy dÉn ®Õn mét vµi c©u hái quan träng lµ: T¹i sao chóng ta lµm viÖc nµy, chø kh«ng lµm viÖc kh¸c? T¹i sao hä l¹i thay ®æi hµnh ®éng. Víi t­ c¸ch nhµ qu¶n trÞ chóng ta lµm thÕ nµo ®Ó cã thÓ dù ®o¸n vµ thËm chÝ kiÓm so¸t ®­îc hµnh ®éng hoÆc biÕt ®­îc nh÷ng hµnh ®éng g× mµ mét ng­êi cã thÓ thùc hiÖn vµo lóc nµo ®ã. §Ó dù ®o¸n hµnh vi, c¸c nhµ qu¶n trÞ ph¶i biÕt ®éng c¬ hoÆc nhu cÇu nµo sÏ dÉn ®Õn mét hµnh ®éng nhÊt ®Þnh t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh.

con ng­êi kh«ng chØ kh¸c nhau vÒ kh¶ n¨ng hµnh ®éng mµ cßn kh¸c nhau vÒ ý chÝ hµnh ®éng hoÆc sù thóc ®Èy. Sù thóc ®Èy phô thuéc vµo søc m¹nh cña ®éng c¬. §éng c¬ ®«i khi ®­îc x¸c ®Þnh nh­ lµ nhu cÇu, ý muèn, nghÞ lùc hoÆc sù thóc ®Èy cña c¸ nh©n. §éng c¬ h­íng tíi môc ®Ých, c¸i môc ®Ých cã thÓ lµ ý thøc hoÆc chØ trong tiÒm thøc.

§éng c¬ lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn hµnh vi, chóng thøc tØnh vµ duy tr× hµnh ®éng, ®Þnh h­íng hµnh vi chung cña c¸ nh©n. Thùc chÊt c¸c ®éng c¬ hoÆc nhu cÇu lµ nh÷ng yÕu tè chÝnh cña hµnh ®éng. §éng c¬ vµ nhu cÇu cã thÓ thay thÕ nhau. Nhu cÇu trong tr­êng hîp nµy kh«ng liªn quan ®Õn sù khÈn cÊp hoÆc bÊt kú mét sù mong muèn cÊp thiÕt nµo vÒ mét c¸i g× ®ã. Nã chØ cã nghÜa mét c¸i g× ®ã trong mét c¸ nh©n, thóc ®Èy c¸ nh©n ®ã hµnh ®éng.

Môc ®Ých lµ tr¹ng th¸i mong muèn ®¹t ®­îc lµ nh÷ng c¸i bªn ngoµi c¸ nh©n. §«i khi môc ®Ých ngô ý nh­ lµ hy väng ®¹t ®­îc phÇn th­ëng mµ c¸c ®éng c¬ h­íng tíi. Nh÷ng môc ®Ých nµy ®­îc c¸c nhµ qu¶n trÞ gäi lµ c¸c t¸c nh©n kÝch thÝch. C¸c nhµ qu¶n trÞ th­êng cã nh÷ng thµnh c«ng trong viÖc khuyÕn khÝch nh©n viªn, th­êng t¹o ra mét m«i tr­êng cã nh÷ng môc ®Ých thÝch hîp (t¸c nh©n kÝch thÝch) ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu. Môc ®Ých lµ mét tr¹ng th¹i mong muèn cña c¸ nh©n hay tæ chøc h­íng tíi nh»m ®¹t ®­îc.

§éng c¬ hoÆc nhu cÇu lµ nh÷ng nguyªn nh©n g©y ra hµnh vi. Mäi c¸ nh©n ®Òu cã rÊt nhiÒu nhu cÇu. TÊt c¶ c¸c nhu cÇu nµy c¹nh tranh víi hµnh vi cña hä. VËy c¸i g× quyÕt ®Þnh ®éng c¬ nµo trong sè c¸c ®éng c¬ cña mét ng­êi nh»m cè g¾ng tho¶ m·n th«ng qua hµnh ®éng. Nhu cÇu m¹nh nhÊt t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh sÏ dÉn ®Õn hµnh ®éng.

Mét ®éng c¬ cã xu h­íng yÕu ®i nÕu nã ®· ®­îc tho¶ m·n hoÆc bÞ h¹n chÕ sù tho¶ m·n.

1 - Sù tho¶ m·n nhu cÇu: Theo Maslow khi mét nhu cÇu ®­îc tho¶ m·n, th× nã kh«ng cßn lµ yÕu tè t¹o ra ®éng c¬ cña hµnh vi n÷a. C¸c nhu cÇu m¹nh ®· ®­îc ®¸p øng coi nh­ ®· ®­îc tho¶ m·n, nhu cÇu c¹nh tranh kh¸c lóc ®ã l¹i trë nªn m¹nh h¬n. NÕu mét nhu cÇu m¹nh lµ kh¸t n­íc, th× viÖc uèng n­íc sÏ gi¶m møc cÊp thiÕt cña nhu cÇu nµy, vµ lóc ®ã c¸c nhu cÇu kh¸c l¹i trë nªn quan träng h¬n.

2 - C¶n trë viÖc tho¶ m·n nhu cÇu: ViÖc tho¶ m·n mét nhu cÇu cã thÓ bÞ c¶n trë l¹i. §«i lóc nhu cÇu cã thÓ trë nªn yÕu, xong kh«ng ph¶i lóc nµo ®iÒu ®ã còng x¶y ra ngay tõ ®Çu mµ cã thÓ cã xu h­íng con ng­êi lÆp l¹i hµnh vi. §©y lµ mét cè g¾ng ®Ó v­ît qua trë ng¹i th«ng qua viÖc quyÕt ®Þnh vÊn ®Ò b»ng c¸ch thö vµ söa sai. Ng­êi ta cã thÓ thö hµnh vi kh¸c nhau ®Ó t×m ra hµnh vi cã thÓ tho¶ m·n môc tiªu hoÆc lµm gi¶m søc Ðp qua trë ng¹i (xem h×nh 1.9). Ng­êi ta cã thÓ thö theo mét h­íng tr­íc khi sang h­íng 2 vµ 3, t¹i ®ã ®· ®¹t ®­îc môc tiªu mµ phÇn nµo ®· thµnh c«ng. NÕu v× mét lý do nµo ®ã kh«ng thµnh c«ng, hä cã thÓ thay ®æi môc tiªu, miÔn sao môc tiªu ®ã ®¶m b¶o tho¶ m·n nhu cÇu. VÝ dô, mét häc sinh tèt nghiÖp tó tµi hä cã thÓ thi vµo tr­êng ®¹i häc chÝnh qui, nÕu kh«ng ®Ëu hä cã thÓ thi vµo ®¹i häc më réng hoÆc trung cÊp.

3 - Sù bÊt hoµ cã nhËn thøc. Nh÷ng ®éng c¬ bÞ c¶n trë vµ thÊt b¹i liªn tôc trong viÖc lÆp l¹i hµnh vi cã thÓ dÉn ®Õn viÖc lÆp l¹i hµnh vi mét c¸ch bÊt hîp lý. Leon Festinger ®· ph©n tÝch hiÖn t­îng nµy. Lý thuyÕt vÒ sù bÊt hoµ cã nhËn thøc ®Çu tiªn liªn quan ®Õn c¸c mèi quan hÖ tån t¹i gi÷a c¸c nhËn thøc con ng­êi vÒ chÝnh m×nh vµ m«i tr­êng m×nh ®ang sèng. Khi nhËn thøc c¸ nh©n kh«ng cã g× chung, chóng ®­îc coi lµ kh«ng liªn quan víi nhau. NÕu sù nhËn thøc c¸ nh©n nµy cã liªn quan ®Õn nhËn thøc c¸ nh©n kh¸c chóng ®­îc coi lµ cã mèi quan hÖ hoµ hîp. Sù bÊt hoµ x¶y ra khi cã sù xung ®ét gi÷a hai nhËn thøc liªn quan víi nhau. §iÒu g©y ra c¨ng th¼ng kh«ng thuËn lîi vÒ t©m lý vµ lµm cho c¸ nh©n ®ã ph¶i cè g¾ng thay ®æi mét trong nh÷ng hµnh vi kh«ng phï hîp ®Ó gi¶m c¨ng th¼ng hoÆc sù bÊt hoµ. Thùc chÊt ng­êi ®ã lÆp l¹i hµnh vi ®Ó lÊy l¹i t×nh tr¹ng hoµ hîp hoÆc c©n b»ng.

4 - Sù vì méng. Ng¨n chÆn hoÆc c¶n trë viÖc ®¹t môc tiªu ®­îc coi lµ sù t¹o ra sù vì méng. HiÖn t­îng nµy ®­îc x¸c ®Þnh vÒ mÆt ®iÒu kiÖn c¸ nh©n chø kh«ng v× m«i tr­êng bªn ngoµi. Mét ng­êi cã thÓ bÞ vì méng do mét vËt c¶n t­ëng t­îng vµ cã thÓ kh«ng bÞ vì méng bëi mét vËt c¶n thËt.

Hµnh vi lÆp l¹i hîp lý cã thÓ dÉn tíi viÖc h×nh thµnh môc tiªu thay ®æi hoÆc gi¶m søc m¹nh cña nhu cÇu. Hµnh vi phi lý cã thÓ x¶y ra d­íi mét vµi h×nh thøc khi bÞ c¶n trë viÖc ®¹t môc tiªu vÉn tiÕp tôc diÔn ra vµ sù vì méng t¨ng lªn. Sù vì méng cã thÓ t¨ng lªn tíi møc c¸ nh©n ®ã cã thÓ lµm mét hµnh vi ngæ ng­îc.

- Sù ngæ ng­îc cã thÓ dÉn tíi hµnh vi ph¸ huû nh­ g©y ra sù ®Ëp ph¸. Ng­êi c«ng nh©n tøc giËn cã thÓ xóc ph¹m tíi ng­êi qu¶n trÞ, cã thÓ lµm tæn h¹i tíi c«ng viÖc hoÆc thanh danh cña ng­êi qu¶n trÞ, qua hµnh ®éng cña hä.

- Sù lý gi¶i duy lý lµ ®­a ra lý do bµo ch÷a.

- Tho¸i lui lµ kh«ng chèng l¹i.

- TÝnh cè h÷u x¶y ra khi mét ng­êi liªn tôc thùc hiÖn nh÷ng hµnh vi t­¬ng tù lÆp l¹i mÆc dï kinh nghiÖm cho thÊy ®iÒu ®ã sÏ kh«ng ®¹t ®­îc môc ®Ých g×.

- Sù cam chÞu hoÆc sù hê h÷ng x¶y ra sau khi vì méng kÐo dµi, ng­êi ta mÊt ®i hÕt hy väng ®¹t ®­îc môc ®Ých trong mét hoµn c¶nh ®Æc biÖt vµ rót lui khái sù thËt vµ nguån gèc g©y cho hä sù vì méng.

Mét nhµ qu¶n trÞ nªn nhí r»ng sù ngæ ng­îc, sù lý gi¶i duy lý, tho¸i lui, tÝnh cè h÷u vµ sù cam chÞu ®Òu lµ nh÷ng triÖu chøng vì méng, lµ dÊu hiÖu tån t¹i t×nh tr¹ng vì méng.

5 - T¨ng c­êng søc m¹nh cña ®éng c¬: Hµnh vi cã thÓ bÞ thay ®æi nÕu mét nhu cÇu hiÖn t¹i trë nªn m¹nh tíi møc giê ®©y trë thµnh ®éng lùc m¹nh. Mét nhu cÇu cã xu h­íng m¹nh lªn hoÆc yÕu ®i theo chu kú. Ng­êi ta cã thÓ t¨ng hoÆc tr× ho·n tèc ®é cña m« h×nh chu kú nµy b»ng c¸ch t¸c ®éng ®Õn m«i tr­êng. VÝ dô, nhu cÇu thøc ¨n cña mét ng­êi kh«ng thÓ rÊt m¹nh, trõ khi m«i tr­êng hiÖn thêi thay ®æi ®Õn møc ng­êi ta nh×n vµ ngöi thÊy mïi th¬m cña mãn ¨n hÊp dÉn.

Con ng­êi cã mét lo¹t nhu cÇu ë bÊt cø thêi ®iÓm nµo, hä cã thÓ ®ãi, kh¸t vµ mÖt mái, nh­ng nhu cÇu m¹nh nhÊt sÏ quyÕt ®Þnh hä ph¶i lµm g×.

C¸c hµnh ®éng xuÊt hiÖn do nhu cÇu m¹nh, cã thÓ ph©n chia lµm hai lo¹i: Hµnh ®éng h­íng ®Ých vµ hµnh ®éng thùc hiÖn môc ®Ých. Nh÷ng kh¸i niÖm nµy rÊt quan träng ®èi víi nhµ qu¶n trÞ nh©n sù v× nã ¶nh h­ëng ®Õn viÖc nghiªn cøu hµnh vi cña con ng­êi.

4.2.1. Hµnh ®éng h­íng ®Ých: lµ hµnh vi ®­îc h­íng vµo viÖc ®¹t tíi môc ®Ých. NÕu nhu cÇu cã c­êng ®é m¹nh nhÊt t¹i mét thêi ®iÓm lµ ®ãi, c¸c hµnh ®éng nh­ t×m chç ®Ó ¨n, mua thøc ¨n, hay chuÈn bÞ ®å ¨n sÏ ®­îc coi lµ hµnh ®éng h­íng ®Ých.

4.2.2. Hµnh ®éng thùc hiÖn môc ®Ých sÏ diÔn ra v× chÝnh môc ®Ých ®ã. Trong tr­êng hîp ®ãi, thøc ¨n lµ môc ®Ých, do ®ã ¨n lµ hµnh ®éng cña môc ®Ých. Trong tr­êng hîp ®ãi, thøc ¨n lµ môc ®Ých, ¨n lµ hµnh ®éng cña môc ®Ých (xem h×nh 1.10)

Hµnh ®éng h­íng ®Ých vµ hµnh ®éng thùc hiÖn môc ®Ých cã sù kh¸c biÖt quan träng ¶nh h­ëng tíi c­êng ®é nhu cÇu. Trong hµnh ®éng h­íng ®Ých, c­êng ®é nhu cÇu cã xu h­íng t¨ng khi cã mét hµnh ®éng cho tíi khi hµnh vi môc ®Ých ®¹t ®­îc hoÆc tan vì. Sù vì méng t¨ng khi viÖc phÊn ®Êu ®¹t môc ®Ých liªn tôc bÞ c¶n trë. NÕu sù vì méng ®ñ m¹nh, c­êng ®é cña nhu cÇu ®èi víi môc ®Ých ®ã cã thÓ gi¶m cho tíi khi kh«ng ®ñ søc ®Ó g©y ¶nh h­ëng tíi hµnh vi n÷a, lóc ®ã ng­êi ta sÏ tõ bá nhu cÇu ®ã.

C­êng ®é cña nhu cÇu cã xu h­íng ngµy cµng t¨ng khi ng­êi ta thùc hiÖn hµnh ®éng h­íng ®Ých. Hµnh ®éng thùc hiÖn môc ®Ých b¾t ®Çu, c­êng ®é nhu cÇu gi¶m xuèng khi ng­êi ta thùc hiÖn hµnh ®éng ®ã. VÝ dô, khi mét ng­êi ¨n ngµy cµng nhiÒu, c­êng ®é nhu cÇu thøc ¨n sÏ gi¶m xuèng trong thêi gian cô thÓ ®ã. T¹i ®iÓm nµy khi nhu cÇu kh¸c trë nªn m¹nh h¬n nhu cÇu hiÖn t¹i, hµnh vi sÏ thay ®æi. VÝ dô, ®Ó chuÈn bÞ buæi ¨n tr­a, thøc ¨n ph¶i ®­îc chuÈn bÞ tõ buæi s¸ng (hµnh ®éng h­íng ®Ých), nhu cÇu ¨n t¨ng lªn ®Õn møc hÇu nh­ kh«ng ®Ó ®îi tíi khi b÷a ¨n ®­îc dän lªn bµn. Khi chóng ta b¾t ®Çu ¨n (hµnh ®éng thùc hiÖn môc ®Ých), c­êng ®é nhu cÇu nµy gi¶m bít tíi møc nhu cÇu kh¸c trë nªn quan träng h¬n. Khi chóng ta rêi khái bµn, nhu cÇu ¨n ®· hoµn toµn ®­îc tho¶ m·n. Hµnh ®éng cña chóng ta chuyÓn sang nhu cÇu kh¸c nh­ uèng n­íc, ngñ tr­a hay nghe mét b¶n nh¹c tr­íc khi ®i ngñ. Nªn nhí r»ng chóng ta kh«ng bao giê tho¶ m·n hoµn toµn mét nhu cÇu, chóng ta chØ tho¶ m·n nhu cÇu ®ã trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh.

T×nh huèng thóc ®Èy trong ®ã c¸c ®éng c¬ cña mét c¸ nh©n h­íng tíi viÖc ®¹t ®­îc môc ®Ých. §éng c¬ cao nhÊt ®· t¹o ra hµnh vi, hµnh vi nµy hoÆc lµ hµnh ®éng h­íng ®Ých hoÆc lµ hµnh ®éng thùc hiÖn môc ®Ých. V× kh«ng thÓ nµo ®¹t ®­îc tÊt c¶ c¸c môc ®Ých, c¸c c¸ nh©n kh«ng ph¶i lóc nµo còng ®¹t tíi hµnh ®éng thùc hiÖn môc ®Ých, dï cã ®éng c¬ m¹nh. Mèi quan hÖ gi÷a ®éng c¬, môc ®Ých vµ hµnh ®éng ®­îc thÓ hiÖn trong s¬ ®å 1.11.

C¸c nhµ qu¶n trÞ nh©n sù lu«n nhí r»ng, nÕu muèn g©y ¶nh h­ëng ®Õn hµnh vi cña mét ng­êi kh¸c, tr­íc hÕt ph¶i hiÓu ®éng c¬ hoÆc nhu cÇu g× lµ quan träng nhÊt ®èi víi ng­êi ®ã vµo lóc ®ã. Mét môc ®Ých cã hiÖu lùc ph¶i phï hîp víi cÊu tróc nhu cÇu mµ ng­êi ®ã cã liªn quan. VÊn ®Ò cÇn quan t©m lµ nªn thùc hiÖn hµnh ®éng h­íng ®Ých hay hµnh ®éng thùc hiÖn môc ®Ých. NÕu ng­êi ta cã c¸c hµnh ®éng h­íng ®Ých qu¸ l©u, sù vì méng sÏ xuÊt hiÖn tíi møc ng­êi ®ã cã thÓ tõ bá hoÆc cã nh÷ng hµnh ®éng v« lý kh¸c. MÆt kh¸c, nÕu mét ng­êi chØ cã hµnh ®éng thùc hiÖn môc ®Ých vµ môc ®Ých ®ã kh«ng thay ®æi th× sù thÝch thó sÏ mÊt ®i vµ tÝnh l¹nh nh¹t sÏ t¨ng lªn cïng víi xu h­íng gi¶m ®éng c¬ thóc ®Èy. Mét kiÓu hµnh vi thÝch hîp vµ cã kÕt qu¶ h¬n cã thÓ lµ thùc hiÖn tuÇn hoµn liªn tôc hµnh ®éng h­íng ®Ých vµ hµnh ®éng thùc hiÖn môc ®Ých. Mét môc ®Ých thÝch hîp cho mét c«ng nh©n míi ®­îc lµm viÖc vµ kh«ng cã ý nghÜa ®èi cíi ng­êi c«ng nh©n ®· lµm viÖc ®­îc 1 n¨m vµ l©u n¨m.

Qu¸ tr×nh diÔn ra gi÷a hµnh ®éng h­íng ®Ých vµ hµnh ®éng thùc hiÖn môc ®Ých theo mét chu kú vµ sù th¸ch ®è liªn tôc ®èi víi nhµ qu¶n trÞ. Khi ng­êi c«ng nh©n t¨ng ®­îc kh¶ n¨ng ®Ó ®¹t ®­îc môc ®Ých, th× cÊp trªn ph¶i ®¸nh gi¸ l¹i vµ t¹o m«i tr­êng cho phÐp thay ®æi c¸c môc ®Ých vµ t¹o ra c¸c c¬ héi t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn. Qu¸ tr×nh nhËn biÕt vµ ph¸t triÓn, nhµ qu¶n tri kh«ng ph¶i lu«n lu«n t¹o ra môc ®Ých cho c«ng nh©n mµ quan träng lµ t¹o ra m«i tr­êng thuËn lîi cho cÊp d­íi cã thÓ thiÕt lËp ®­îc môc ®Ých riªng cña hä. Khi con ng­êi tham gia vµo viÖc thiÕt lËp môc ®Ých riªng, hä sÏ g¾n bã víi c«ng viÖc h¬n vµ cè g¾ng nhiÒu h¬n ®Ó thùc hiÖn hµnh ®éng h­íng ®Ých.

Hai yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn søc m¹nh cña nhu cÇu lµ triÓn väng vµ kh¶ n¨ng s½n cã. TriÓn väng cã xu h­íng ¶nh h­ëng tíi ®éng c¬ hoÆc nhu cÇu, cßn kh¶ n¨ng s½n cã ¶nh h­ëng nhiÒu tíi viÖc lÜnh héi c¸c môc ®Ých.

TriÓn väng ®­îc hiÓu lµ kh¶ n¨ng tho¶ m·n mét nhu cÇu nhÊt ®Þnh cña mét c¸ nh©n dùa trªn kinh nghiÖm cò. Kinh nghiÖm ë ®©y cã thÓ thùc cã hoÆc ng­êi kh¸c truyÒn cho. Kinh nghiÖm do truyÒn l¹i cã tõ nhiÒu nguån, nh­ tõ bè mÑ, tõ nhãm ng­êi cïng ®Þa vÞ x· héi, tõ c¸c thÇy c« gi¸o, tõ s¸ch vë. VÝ dô, cha cña mét cËu bÐ lµ mét thî gß hµn rÊt giái, cËu ta muèn theo ch©n bè. Nh­ vËy triÓn väng cña cËu con trai cã thÓ trë thµnh thî gß hµn t­¬ng ®èi cao, bëi vËy søc m¹nh nhu cÇu lµ cao. Nh­ng nÕu trong qu¸ tr×nh häc nghÒ lóc ®Çu cËu ta t¹o ra s¶n phÈm kh«ng cã g× lµ ®Ñp. Sù thÊt b¹i nhá kh«ng ®ñ lµm nhôt chÝ con ng­êi mµ ®«i khi nã cßn lµm t¨ng thªm hµnh ®éng. Nh­ng nÕu c¸c s¶n phÈm vÒ sau cña cËu ta cø tiÕp tôc kh«ng ®¹t yªu cÇu kü thuËt, vµ cuèi cïng ®éng c¬ nµy sÏ kh«ng cßn ®ñ m¹nh hay kh«ng ®­îc dµnh quyÒn ­u tiªn cao n÷a. Thùc tÕ lµ, sau khi ®· ®ñ nh÷ng kinh nghiÖm mµ kh«ng thµnh ®¹t ng­êi ta cã thÓ tõ bá môc ®Ých.

Kh¶ n¨ng s½n cã ph¶n ¸nh nh÷ng giíi h¹n m«i tr­êng ®· ®¹t ®­îc nhËn thøc. Nã ®­îc x¸c ®Þnh bëi mét ®éng c¬ c¸ nh©n nhËn thøc nh­ thÕ nµo ®Ó cã thÓ tiÕp cËn nh÷ng môc ®Ých cã thÓ tho¶ m·n mét nhu cÇu nhÊt ®Þnh. VÝ dô, nÕu mÊt ®iÖn trong mét c¬n lèc lín ng­êi ta kh«ng thÓ xem truyÒn h×nh hay ®äc s¸ch. Nh÷ng hµnh ®éng thùc hiÖn môc ®Ých nµy kh«ng thÓ cã ®­îc n÷a do h¹n chÕ cña m«i tr­êng. Mét ng­êi cã thÓ rÊt muèn ®äc nh­ng nÕu kh«ng cã g× th¾p s¸ng th× ng­êi ®ã sÏ mau chãng ch¸n n¶n kh«ng muèn cè g¾ng t×m c¸ch tho¶ m·n mong muèn nµy vµ sÏ lµm viÖc kh¸c.

C¸c ®éng c¬, nhu cÇu cña mét c¸ nh©n ®­îc h­íng tíi nh÷ng môc ®Ých lµ nh÷ng kh¸t väng trong m«i tr­êng ®ã. Nh÷ng môc ®Ých nµy ®­îc c¸ nh©n ®ã hiÓu lµ cã thÓ tån t¹i hoÆc kh«ng tån t¹i, ®iÒu nµy ¶nh h­ëng ®Õn triÓn väng. NÕu triÓn väng cao, søc m¹nh ®éng c¬ sÏ t¨ng. Kinh nghiÖm cã thÓ ¶nh h­ëng tíi c¸ch nhËn biÕt c¶m gi¸c cña ta vÒ kh¶ n¨ng s½n cã. Sù tån t¹i c¸c môc ®Ých trong m«i tr­êng ®ã cã thÓ ¶nh h­ëng tíi søc m¹nh nhÊt ®Þnh cña ®éng cã.

Trong qu¸ tr×nh tr­ëng thµnh, con ng­êi cã thãi quen hoÆc ph¶n øng cã ®iÒu kiÖn ®èi víi c¸c t¸c nh©n kÝch thÝch kh¸c nhau. Toµn bé nh÷ng thãi quen nµy quyÕt ®Þnh tÝnh c¸ch cña hä.

Thãi quen a, thãi quen b, thãi quen c... thãi quen n = tÝnh c¸ch. Khi c¸ nh©n b¾t ®Çu hµnh ®éng theo c¸ch t­¬ng tù víi nh÷ng ®iÒu kiÖn t­¬ng tù, th× ®ã chÝnh lµ tÝnh c¸ch cña hä. Dùa vµo nã ta cã thÓ dù ®o¸n nh÷ng hµnh vi nhÊt ®Þnh cña ng­êi nµy. TÝnh c¸ch th­êng dÔ thay ®æi khi tuæi cßn nhá, cµng trë nªn khã thay ®æi khi con ng­êi nhiÒu tuæi.

Do nhu cÇu ph¸t triÓn ngµy cµng cao cña nªn kinh tÕ x· héi, nhµ qu¶n trÞ cÇn ph¶i cã ®éi ngò c«ng nh©n cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao, cã phÈm chÊt ®¹o ®øc tèt, trung thµnh víi chÕ ®é x· héi vµ nhµ qu¶n trÞ. Nh­ng mÆt kh¸c ng­êi c«ng nh©n còng cÇn ®ßi hái nh÷ng g× ë c«ng viÖc cña hä. Con ng­êi cã rÊt nhiÒu nhu cÇu lu«n lu«n c¹nh tranh, ®ßi hái ®èi víi hµnh vi cña hä. Cã mét sè ng­êi cÇn ë nhu cÇu vËt chÊt, nh­ng mét sè ng­êi kh¸c cÇn sù an ninh vµ an toµn... Trong khi chóng ta ph¶i nhËn ra sù kh¸c nhau gi÷a c¸c c¸ nh©n, ®iÒu nµy cã nghÜa lµ nhµ qu¶n trÞ ph¶i biÕt ®­îc ng­êi c«ng nh©n muèn g× ë hä. Nhµ qu¶n trÞ tù ®Æt chÝnh m×nh vµo hoµn c¶nh cña ng­êi c«ng nh©n ®Ó t×m hiÓu thùc sù xem ng­êi c«ng nh©n cÇn g× ë c«ng viÖc cña hä. (xem b¶ng 1.12).

KÕt qu¶ ®­îc ®­a ra 1 lµ cao nhÊt, 10 lµ thÊp nhÊt

KÕt qu¶ cho thÊy, c¸c gi¸m s¸t viªn nãi chung cho r»ng l­¬ng cao, ®¶m b¶o c«ng viÖc, triÓn väng vµ ®iÒu kiÖn lµm viÖc tèt lµ nh÷ng ®iÒu mµ c«ng nh©n muèn nhÊt tõ c«ng viÖc cña hä. Cßn c«ng nh©n c¶m thÊy c¸i hä muèn hÇu hÕt lµ sù ®¸nh gi¸ ®Çy ®ñ nh÷ng c¸i hä ®· lµm, c¶m gi¸c lµm chñ sù vËt vµ sù ®ång c¶m víi vÊn ®Ò c¸ nh©n, tÊt c¶ mäi sù khÝch lÖ d­êng nh­ liªn quan tíi sù héi nhËp vµ nhËn biÕt. D­êng nh­ gi¸m s¸t viªn nghÜ r»ng nh÷ng t¸c nh©n kÝch thÝch nh»m tho¶ m·n ®éng c¬ sinh lý vµ an toµn cã xu h­íng lµ quan träng nhÊt ®èi víi c«ng nh©n. Thùc ra c«ng nh©n muèn g× tõ c«ng viÖc cña hä cßn phô thuéc vµo hoµn c¶nh cô thÓ cña mét quèc gia (B¶ng 1.11) kh«ng thÓ sö dông chung cho tÊt c¶.

Cã thÓ kh¸i qu¸t r»ng, c¸c c¸ nh©n hµnh ®éng trªn c¬ së thùc tÕ. Chóng ta ®­a nhËn thøc cña m×nh gÇn víi thùc tÕ bao nhiªu th× kh¶ n¨ng ¶nh h­ëng ®Õn thùc tÕ cµng cao bÊy nhiªu. Do ®ã lµm cho nhËn thøc cµng gÇn víi thùc tÕ, c¸c nhµ qu¶n trÞ cµng cã thÓ t¨ng ®­îc hiÖu qu¶ cña hä trong qu¸ tr×nh lµm viÖc víi c«ng nh©n. ChÊt l­îng giao tiÕp mµ nhµ qu¶n trÞ nhËn ®­îc tõ c«ng nh©n, ph¶i dùa trªn quan hÖ thiÕt lËp sù gÇn gòi vµ th©n thiÖn mét thêi gian dµi.